Vier op een rij

Met Daniel Craig op weg naar zijn vierde Bond-avontuur (pas in 2015 weliswaar), halen we voor het plezier die andere 'vierde' films er eens bij. Sean Connery, Roger Moore en Pierce Brosnan gingen Craig voor in hún vierde Bond-film: Thunderball (1965), Moonraker (1979) en Die Another Day (2002). Aan succes niets te klagen. Maar wat ging er mis?

Het nadeel van die vierde films zijn die derde films. Althans, als we voor Connery en Moore praten. Hun derde, Goldfinger (1964) en The Spy Who Loved Me (1977), zijn ijzersterke voorgangers. Dat geldt voor Craig met Skyfall ook. Brosnan telt in dat opzicht, met zijn matige derde The World Is Not Enough (1999), niet mee.

Wat er bij al deze vierde films mis ging, is dat het nóg groter moest. Bij Thunderball werkt dat nog prima (zei de Thunderball-fan). Maar het moet gezegd dat de decors soms zo de overhand hebben, dat de acteurs in het niets verdwijnen. Met Thunderball werd de opmaat gemaakt naar het grote spektakel. Het doet er niet zoveel toe waar het verhaal heengaat, als het er maar imposant uitziet. Regisseur Terence Young, die Dr. No (1962) en From Russia with Love (1963) al had gedaan, distantieerde zich zelfs van het spektakel en heeft editor Peter Hunt de film laten afmaken.

Bij Moonraker, wat qua sfeer een heerlijke film is, worden alle teugels losgelaten. Het verhaal, voor zover daar sprake van is, hangt van stunts aan elkaar. Het ene stupide idee (stuk voor stuk prima uitgevoerd, dat wel) wordt aan het andere gebreid zonder logische samenhang. Deze film volgt exact de lijn van voorganger The Spy Who Loved Me: megalomaan wil de mensheid vernietigen en nieuw leven opbouwen op de zeebodem/in space. Bond wordt daarbij nog eens achternagezeten door precies dezelfde schurk in de persoon van Jaws.

Bij deze twee films blijft Thunderball zonder twijfel overeind, want wat daarna kwam, You Only Live Twice (1967), was met die uitgeholde vulkaan nóg een stap verder. Bij Moonraker hadden de filmmakers ook wel in de gaten dat het zo niet langer door kon gaan, dus werd Bond in For Your Eyes Only (1981) letterlijk met beide benen weer op de grond gezet.

Ruim twintig jaar later kregen de filmmakers opnieuw de kolder in de kop. Het resultaat: Die Another Day. Een draak van een film. Ook al is deze alweer van tien jaar geleden, de vierde van Brosnan kan nog steeds op weinig sympathie rekenen. Hier ging dan ook alles mis.

Opnieuw een poging om het boek Moonraker (1955) van Ian Fleming te verfilmen, want daar waren ze de vorige keer niet aan toe gekomen. Op het verhaal van Fleming is niets aan te merken: rijkaard uit het niets met nieuwe identiteit (Drax/Graves) wil wraak nemen op het land dat hem eerst verraadde en daarna in de armen sloot. Schrijvers Purvis en Wade hebben hun best gedaan het eigenlijke verhaal te behouden, inclusief leading lady Gala Brand, maar met de komst van regisseur Lee Tamahori stortte het in als een kaartenhuis.

Gala Brand werd veranderd in Miranda Frost, omdat er geen spatje Brand meer te bekennen viel. Het tweede uur van de film vervalt in science fictionpulp met die belachelijke onzichtbare auto en dat lelijke ijspaleis. Om over de Antonov en het robotpak van Graves nog maar te zwijgen. Die Another Day kantelt hier volledig en gaat uit als een nachtkaars, zo ook de James Bond van Pierce Brosnan, en dat had hij niet verdiend.

Opgeteld gaan de 'vierde' films van goed (Thunderball) naar matig (Moonraker) naar slecht (Die Another Day). Wat voor Bond 24 wellicht helpt is het Skyfall-duo Mendes (regie) en Logan (script), dat Bond een kwetsbaarheid heeft meegegeven. Voor de vierde van Craig ben ik daarom niet zo bang voor een overkill aan actie. Maar om het succes van Skyfall bij te benen, moeten ze er niet overheen willen. Als het ze lukt hetzelfde niveau vast te houden, krijgen we eindelijk weer eens een normale vierde film...