Een episch einde

Alles wat James Bond sinds Casino Royale meemaakte, heeft geleid tot No Time to Die. Dat wat hij allemaal beleefde tussen 2006 en nu is verhaald in de vier films vóór de grote apotheose eind deze maand. Dit gegeven wordt kracht bijgezet door de aankondiging dat we afstevenen op een ‘episch einde’. Gewichtige woorden die passen bij een doorlopende verhaallijn, zoals de Bond-films met Daniel Craig zich gaandeweg hebben gemanifesteerd, maar evenzogoed van toepassing zijn op de films met Sean Connery uit de jaren 60.

Persoonlijk vind ik het een enorme winst dat pak ’m beet de Felix Leiter uit de Craig-films wordt gespeeld door dezelfde Jeffrey Wright. Dat geldt voor alle terugkerende personages uit de Bond-films van de laatste 15 jaar. Het versterkt het gevoel dat we hier film op film aan hetzelfde verhaal aan het bouwen zijn.

SPECTRE-agent Dr. No

De James Bond-films met Sean Connery bewandelen verhaaltechnisch eenzelfde soort pad. Waarin, net als bij Craig, de derde film een opzichzelfstaand verhaal is. Connery’s Bond kruist in zijn eerste film de degens met de misdadige Dr. No uit de gelijknamige film. Dr. No is een agent van SPECTRE. Een misdaadorganisatie afkomstig uit slechts drie boeken van Ian Fleming, maar door de filmmakers handig geadopteerd als het ultieme kwaad verspreid over een groot aantal films.

From Russia with Love is zonder gedoe een direct vervolg op Dr. No. Naast Bond zien we dezelfde M en Moneypenny terugkeren. Ook Bonds eerste verovering Sylvia Trench is weer van de partij. Zij maakt de opmerking dat ze hem zes maanden niet heeft gezien nadat hij naar Jamaica vertrok, daar waar Dr. No zich afspeelt. De vijand heeft bovendien een val voor Bond opgezet om niet alleen een Lektor-decodeermachine in handen te krijgen, maar gelijk wraak te kunnen nemen op de dood van hun agent Dr. No.

Enig kinkje in de continuïteitskabel is wellicht het optreden van Desmond Llewelyn als de nieuwe wapenmeester, de latere Q, een rol die in de eerste film door Peter Burton wordt gespeeld. Ze heten op de aftiteling beiden ‘Boothroyd’. De rol is in beide films nog marginaal en zal pas vanaf de volgende vorm krijgen.

Deze volgende film Goldfinger is een buitenbeentje, want heeft niets met SPECTRE te maken. Wel komen naast Bond de inmiddels bekende figuren M en Moneypenny terug en dezelfde Q als in de vorige film, dat zal vervolgens zo blijven. Felix Leiter is ook weer van de partij, maar in een compleet andere gedaante. Het was aanvankelijk de bedoeling dat dezelfde Felix als in Dr. No, Jack Lord, terug zou komen. Maar Lord zag de Bond-films meer als de avonturen van James en Felix en wilde derhalve gelijk behandeld worden als Connery — ajuu Jack Lord, welkom Cec Linder die in niets lijkt op zijn voorganger.

Jack Lord en Sean Connery, Dr. No (1962)

Sean Connery en Cec Linder, Goldfinger (1964)

Hier zit een grote stijlbreuk, wat niet meehelpt aan de veronderstelling dat we voortborduren op Bonds eerdere avonturen. Nu is het flamboyante Goldfinger een prettige onderbreking van het gevecht tegen SPECTRE. Niet dat de misdaadorganisatie in de weg zit, maar Goldfinger is op zichzelf gewoon een lekkere Bond-film.

In opvolgers Thunderball (met voor de derde keer een andere Felix) en You Only Live Twice vervolgen we de strijd tegen SPECTRE en in de laatste krijgen we dan eindelijk het gezicht van het kwaad te zien: Donald Pleasence als Ernst Stavro Blofeld. Pleasence was overigens duidelijk níet dezelfde Blofeld als in From Russia with Love en Thunderball, waar we enkel de stem van de nummer één hoorden en zijn handen zagen. Toch lijkt dit geen groot hiaat te zijn, daar zorgt zijn opmerkelijke uiterlijk wel voor.

Donald Pleasence als Blofeld in You Only Live Twice (1967)

In principe kun je de eerste vier Bond-films zien als opbouw naar dit epische moment, met Goldfinger als smakelijk tussengerecht. Wie de Craig-films roemt om diens doorlopende verhaallijn, heeft eerder niet goed opgelet. Het wordt alleen wel moeilijker deze rode draad te blijven geloven als in On Her Majesty’s Secret Service opnieuw een nieuwe Blofeld opduikt en zelfs een andere James Bond. Toch is dit niets meer dan een vervolg op de strijd tegen SPECTRE evenals in het daaropvolgende avontuur Diamonds Are Forever, met de oude Bond terug op het scherm tegenover wéér een nieuwe Blofeld, namelijk Henderson uit You Only Live Twice... Wie het nog snapt mag zijn vinger opsteken.

In die zin zien we bij de Daniel Craig-films niet veel anders. In retrospectief strijdt Craigs Bond vanaf zijn eerste film al tegen SPECTRE. Het wankele is alleen dat niemand zich daar op dat moment van bewust was, inclusief producenten en schrijvers. Skyfall werd de Goldfinger uit de nieuwe reeks, totdat Spectre zich als opvolger aandiende. Daarover deed ik recentelijk deze duit in het zakje.

De continuïteit in acteurs valt daarentegen zeer te prijzen. Ik vind dat oprecht de grote meerwaarde van de recente reeks Bond-films. Toen Christoph Waltz vier jaar geleden verkondigde niet mee te hoeven doen met Bond 25, hielp ik hem gelijk maar uit de droom: continuïteit was de nieuwe traditie geworden.

Christoph Waltz (links) als Blofeld in No Time to Die (2021)

Richard Kiel als Jaws

Met de komst van Roger Moore begin jaren 70 werd SPECTRE losgelaten. Wie meer wil weten over het hoe en waarom, lees dit artikel nog eens terug. De films met Roger Moore werden meer einzelgängers, ware het niet dat ook hier figuren als Sheriff Pepper, Jaws, Frederick Gray en General Gogol terugkeren.

Blijft natuurlijk wel de vraag wat het overgrote deel van het bioscooppubliek zich nog kan herinneren van Madeleine en haar vader Mr. White, hoe Blofeld de vorige keer eindigde en wat SPECTRE ook alweer inhield. In dat opzicht lijkt mij verhaaltechnisch de aanpak uit de jaren 60 de meest effectieve: meer opzichzelfstaande films met SPECTRE als rode draad.

Het epische einde van de Daniel Craig-saga met de daarbij behorende kippenvel zal enkel zijn volle uitwerking hebben bij de lezers van deze blog uit binnen- en buitenland. Voor het overgrote deel van de bezoekers hoop ik op een minder epische episode; een knaller van een Bond-film die prima op eigen benen kan staan.