From Russia with Love 50: een moeizaam vervolg

Deze maand is het vijftig jaar geleden dat From Russia with Love in de bioscoop verscheen. Hoewel Nederland pas in juli 1964 aan de beurt was, blikken we in vier afleveringen terug op een van de beste Bond-films uit de reeks.

Dit artikel van Bill Koenig verscheen eerder op The HMSS Weblog.

Aflevering 1

EEN MOEIZAAM VERVOLG

De verfilming van From Russia with Love liep niet bepaald op rolletjes. Van script tot film werd het een ware beproeving...

Op z'n minst drie schrijvers, Richard Maibaum, Johanna Harwood en een creditloze Len Deighton, zetten hun tanden in het vijfde boek van Ian Fleming. Met als resultaat een script dat zelfs tijdens het filmen nog drastisch moest worden aangepast. Acteur Pedro Armendáriz (Kerim Bey) leed aan een terminale vorm van kanker en pleegde zelfmoord nog voor dat de film af was en regisseur Terence Young overleefde ternauwernood een helikoptercrash.

Terence Young regisseert Eunice Gayson en Sean Connery

Ondanks alle rampspoed is de tweede James Bond-film voor vele fans één van de beste, zo niet dé beste, uit de gehele filmreeks. From Russia with Love is één van de trouwste vertalingen van Flemings werk, met één zeer slimme toevoeging: die van Blofeld en SPECTRE. Met dit tweede filmavontuur werd bewezen dat de vorige, Dr. No, geen toevalstreffer was geweest. 

Aanbevolen door Kennedy

Toenmalig president van de Verenigde Staten John F. Kennedy plaatste From Russia, With Love (het boek van Fleming dus, met een komma) in zijn top 10 van favoriete boeken. De roman uit 1957 werd ook één van Flemings belangrijkste werken. De Amerikaanse detectiveschrijver Raymond Chandler, een vriend van Ian Fleming, vond dat de Bond-boeken na het begin met Casino Royale in 1953 in kwaliteit hadden ingeboet. Blijkbaar trok Fleming zich deze kritiek aan om met zijn vijfde roman keihard terug te slaan.

Bezoek van Ian Fleming aan de filmset van From Russia with Love

Met de aanbeveling van Kennedy in hun achterzak, stond bijna het gehele team van Dr. No weer klaar om aan de slag te gaan: producenten Harry Saltzman en Albert R. Broccoli, regisseur Terence Young, editor Peter Hunt, cinematograaf Ted Moore en scenaristen Maibaum en Harwood. Alleen decorontwerper Ken Adam was absent wegens Dr. Strangelove van Stanley Kubrick. 

Onvermijdelijk slachtoffer

De Tijd, 19 juni 1963
(klik voor vergroting)

Pedro Armendáriz als Ali Kerim Bey, het hoofd van de Turkse afdeling van MI6, had een grote impact op de film. Hij schittert in iedere scène en had duidelijk plezier in zijn samenwerking met Sean Connery. Wanneer het personage gedood wordt, laat dat een diepe indruk achter bij de kijker. Dit 'onvermijdelijke slachtoffer' is een beproefd onderdeel van de Bond-forumule, in de vorige film ging Bonds compagnon Quarrel er aan, maar Kerim Bey maakt één van de meest memorabele slachtoffers uit de serie. De wetenschap dat de laatste scène van Kerim in het echt ook daadwerkelijk de laatste scène van acteur Armedáriz was, draagt hier ongetwijfeld aan bij. 

De laatste scène van Pedro Armendáriz

De stervende acteur had hulp nodig om zijn scènes tot een goed einde te brengen. In overzichtsshots van het zigeunerkamp is het Terence Young die de rol van Kerim op zich neemt. Wie goed kijkt ziet inderdaad dat het niet Armendáriz is die daar loopt. 

De ontvangst

Het Vrije Volk, 15 mei 1964
(klik voor vergroting)

Rechtstreeks uit het boek komen het gevecht tussen de twee zigeunerinnen, met aansluitend de aanval van de Bulgaren op het zigeunerkamp, en het uitputtende gevecht tussen Bond en Grant op de Orient Express. Toegevoegd werden onder meer SPECTRE en de bootscène aan het eind van de film. Maar de belangrijkste vraag bleef: hoe zou het publiek reageren? 

Het antwoord laat zich raden. Allen Dulles, het hoofd van de CIA, schreef Fleming in 1964: "Ik zie dat From Russia with Love nu een film is geworden. Ondanks dat ik nooit naar de film ga, ben ik wel van plan deze te gaan zien." En hij was niet de enige.

De tweede Bond-film, met een budget van 2 miljoen dollar, bracht wereldwijd 80 miljoen op. Bijna één derde meer dan zijn voorganger...

Zie ook:

• Aflevering 2: De Bond-sound
• Aflevering 3: Major Boothroyd
• Aflevering 4: De nalatenschap