Acceptatievermogen

Het belang van continuïteit

James Bond en continuïteit, die twee gaan niet goed samen. Of je moet de laatste vier Bond-films met Daniel Craig erbij pakken, of de vier daarvoor met Pierce Brosnan. Verder terug wordt het een hopeloos zootje.

Ook al veranderde James Bond van Sean Connery naar George Lazenby en weer terug om vervolgens verder te gaan als Roger Moore, op één continuïteit konden we bij de oude Bond-films altijd rekenen: het vertrouwde trio M, Q en Moneypenny.

M, Moneypenny en Q: Bernard Lee, Lois Maxwell en Desmond Llewelyn een van weinige keren samen (On Her Majesty's Secret Service, 1969)

Dat trio is inmiddels terug van weggeweest en zit sinds Skyfall (2012) steviger in het MI6-zadel dan ooit. Het is niet alleen van belang dat deze personages terugkeren in de volgende film, het gaat er vooral om dat ze gespeeld worden door dezelfde acteurs. Niet alleen omdat de nieuwe lichting met Ralph Fiennes als M, Ben Whishaw als Q en Naomie Harris als Moneypenny hartstikke goed zijn gecast — nieuwe gezichten in vertrouwde rollen vergen gewoon veel van het acceptatievermogen. En we willen ons liever concentreren op een lekkere film.

Ben Whishaw, Naomie Harris, Daniel Craig en Ralph Fiennes tijdens de perspresentatie van Spectre in december 2014

Het is mede daarom dat de terugkeer van Ralph Fiennes als M vorige week met applaus werd ontvangen. Niet dat het een verrassing is dat hij zijn rol herpakt, al heeft de bijna 56-jarige Fiennes (zaterdag is hij jarig) een aardig druk jaar voor de boeg.

Zo is hij volgend jaar te zien in het derde deel van Kingsman, dat uit moet komen op de oorspronkelijke releasedatum van Bond 25: 8 november 2019. Ook zal hij Händel gaan spelen in een film over de achttiende-eeuwse componist. Daarnaast werkt de acteur gestaag aan een carrière als regisseur. Zijn derde film, The White Crow, over de Russische balletdanser Noerejev, is net uit.

Ralph Fiennes als M tussen het strenge eikenhout in Spectre (2015)

Nu hoeft Fiennes' volle agenda de James Bond-films niet in de weg te zitten. M is een tamelijk bescheiden rol en hoeft ook niet per se groter gemaakt te worden. Datzelfde geldt voor die van Q en Moneypenny. In het verleden was het trio vaak slechts enkele dagen op de set nodig en dan hadden ze weer één of twee jaar geheime dienstverlof.

Het mag in Bond 25 best wel weer eens dat 007 aan het begin van de film Moneypenny's kamer binnenstapt, geoorloofd met haar flirt en na wat steken onderwater van een knorrige M zijn opdracht krijgt overhandigd. Vlak voor of tijdens zijn wereldreis heeft Bond nog een onderonsje met Q en dan mag het vaste trio alweer inpakken. Of vooruit, nog één keer vluchtig opduiken voor een korte 'wat spookt Bond nu weer allemaal uit'-scène.

De 'wat spookt Bond nu weer allemaal uit'-scène in Spectre

Daarom ook dat er met die gezichten niet teveel geschoven mag worden, dan raken we voor de duur van die paar minuten het overzicht kwijt.

Met de films van Daniel Craig zit het met de continuïteit van de acteurs wel snor, en dat is aangenaam om naar te kijken. Het geeft het idee dat de makers de personages serieus nemen en niet louter een karakter introduceren voor die ene film omdat dat nu eenmaal goed uitkomt, die zijn er iedere nieuwe film namelijk al genoeg.

Neem Tanner bijvoorbeeld, de rechterhand van M, die sinds Quantum of Solace (2008) wordt gespeeld door Rory Kinnear. Wie wat minder pathetisch omgaat met de Bond-films ziet hem makkelijk over het hoofd. Toegegeven, zijn wezenlijke bijdrage is marginaal, toch maakt hij sinds de nieuwe films met Craig in de hoofdrol onderdeel uit van het vaste team, zij het dat zijn personage minder iconisch is als de andere drie en hij daarom vrij gemakkelijk kan worden overgeslagen. Vandaar wellicht dat van Rory Kinnear als enige van de vaste klanten nog niet bekend is of hij terugkeert in Bond 25.

Rory Kinnear als Tanner in Skyfall (2012)

Wiens terugkeer evenmin onzeker is, maar zeker wordt toegejuicht, is die van Felix Leiter. Althans, als hij weer door Jeffrey Wright wordt gespeeld, laat Felix anders maar zitten.

Bonds brother from Langley mocht sinds Licence to Kill (1989) eindelijk weer eens komen opdraven in Casino Royale (2006) en was in mindere doen opnieuw van de partij in Quantum of Solace (2008). In Spectre (2015) valt enkel zijn naam, zien doen we hem niet, daar mag in de volgende film best verandering in komen.

Jeffrey Wright als Felix in Casino Royale (2006)

Giancarlo Giannini als René Mathis krijgen we helaas niet meer terug. Van hem is tien jaar geleden na twee prima optredens onnodig wreed afscheid genomen. Jesper Christensen in zijn verbindende rol van Mr. White maakte na twee films een welkome terugkeer in Spectre, zij het van korte duur en net als Mathis was het laatste weerzien van definitieve aard.

Hoe klein deze rollen ook moge zijn, ze zijn het cement dat de Craig-films met elkaar verbindt.

Het einde van Giancarlo Giannini als Mathis in Quantum of Solace (2008)

Jesper Christensen als Mr. White in Spectre (2015)

En dan hebben we het nog niet eens gehad over Léa Seydoux als Madeleine Swann die als enige leading lady nog niet is uitgespeeld. Datzelfde geldt wellicht ook voor Christoph Waltz als Blofeld en wie weet zelfs voor Dave Bautista als Mr. Hinx.

Bond en Bond in GoldenEye (1995)

Bij de Pierce Brosnan-films was een zelfde tendens zichtbaar. Daar begon het in GoldenEye (1995) met het vertrouwde trio M, Q en Moneypenny, zij het dat alleen Desmond Llewelyn als Q over was gebleven van de oude films, Judi Dench als M en Samantha Bond als Moneypenny waren nieuw. Ze bleven Brosnan vier keer trouw, Dench mocht daarna verder met Daniel Craig.

In GoldenEye maken we verder kennis met Michael Kitchen als Bill Tanner die enkele jaren later in dezelfde rol terugkeert. Tomorrow Never Dies (1997) moest hij wegens andere verplichtingen overslaan, maar in plaats van hem te recasten, werd een nieuwe rol bedacht, wat Colin Salmon de gelegenheid gaf om drie films aan te blijven als Tanner de tweede, Charles Robinson. Beide Tanners werden teruggevraagd voor The World Is Not Enough (1999), waar ze dialogen met elkaar moeten delen. Robinson mag vervolgens als bodyguard met M mee op reis, terwijl Tanner haar stoel in Castle Thane warm houdt.

Joe Don Baker is tijdens de Brosnan-jaren tweemaal te zien als CIA-man Jack Wade en voor Robbie Coltrane als oud-KGB'er Valentin Zukovsky geldt hetzelfde. Daarnaast promoveert John Cleese na het overlijden van Desmond Llewelyn van R naar Q.

Pierce Brosnan met Joe Don Baker als Jack Wade in GoldenEye

Robbie Coltrane als Valentin Zukovsky in GoldenEye

Al met al een stal vol terugkerende gezichten, dat in een verder verleden sporadisch werd toegepast. Sylvia Trench lijkt Bonds vaste picknickmaatje te worden in de eerste twee films, maar is in de derde film van het scherm verdwenen, om vervolgens nooit meer terug te komen.

En Blofeld natuurlijk, maar dat is een apart verhaal. In zijn eerste twee optredens zijn het dezelfde handen van Anthony Dawson die de kat strelen, daarna nemen Donald Pleasence, Telly Savalas en Charles Gray zonder verdere waarschuwing de rol alle drie op eigen wijze over. Een truc die eerder al was uitgehaald met Felix, die echt in íedere film een andere kop kreeg.

David Hedison in Live and Let Die

Het leek de makers niet te deren. Zelfs niet in de twee films die Timothy Dalton uiteindelijk zou maken. Twee films waarin eveneens een verschillende Felix Leiter te zien is. Hoewel de tweede, David Hedison, bij hoge uitzondering de oude Felix uit Live and Let Die (1973) was. Dezelfde film als waar Sheriff J.W. Pepper voor het eerst opduikt, om kort daarna eenmalig terug te keren in The Man with the Golden Gun (1974). En Jaws niet te vergeten, die na The Spy Who Loved Me (1977) zo populair bleek dat hij zijn tanden nogmaals mocht komen showen in Moonraker (1979).

Clifton James als J.W. Pepper in Live and Let Die (1973)

Richard Kiel druk aan het slopen als Jaws in The Spy Who Loved Me (1977)

Twee acteurs die sinds The Spy Who Loved Me zes films achter elkaar in dezelfde rol mogen terugkomen, zijn Geoffrey Keen als Defensieminister Sir Frederick Gray en Walter Gotell als General Gogol.

Zij behoren uiteindelijk net zo bij het meubilair als het eerder genoemde trio, waar overigens door het overlijden van de oude M, Bernard Lee, nog wel een wisseling van de wacht heeft plaatsgevonden. Vanaf Octopussy (1983) krijgt M viermaal het gezicht van Robert Brown, die met het aantreden van Timothy Dalton als James Bond ook een jongere Miss Monypenny krijgt toebedeeld.

Walter Gotell als Gogol, Robert Brown als M en Geoffrey Keen als Frederick Gray proosten op de goede afloop in Octopussy (1983)

Waar de filmmakers in vroeger tijden geen enkele moeite mee hadden, is dezelfde acteur opnieuw inhuren maar dan voor een andere rol. Dát vergt nogal wat het acceptatievermogen van de kijker! De ene keer is Charles Gray de mysterieuze Mr. Henderson, twee films later speelt hij met dezelfde grimas aartsvijand Blofeld. En zo is er een hele waslijst op te noemen met Maud Adams, Walter Gotell, Robert Brown, George en Joe Don Baker en ga echt nog maar een tijdje door.

Charles Gray als Blofeld in Diamonds Are Forever (1971), in You Only Live Twice (1967) was hij al te zien als Henderson

Maud Adams met Roger Moore in Octopussy (1983), na eerder te hebben samengespeeld in The Man with the Golden Gun (1974)

Straks, na het tijdperk Daniel Craig, wordt ons acceptatievermogen met een nieuwe Bond zodanig op de proef gesteld, dat het prettig zou zijn als het oude trio nog even blijft zitten, zoals vroeger het geval was.

Voldemort kan als M nog járen door. Whishaw, die het als Q nog langer gaat volhouden dan Desmond Llewelyn, kunnen ze alvast tot het honderdjarig filmjubileum van Bond in 2062 contracteren. En dat Naomie Harris (1976) straks ouder is dan de acteur die James Bond gaat spelen; Lois Maxwell, de eerste Moneypenny, was ruim drie jaar ouder dan Sean Connery, twaalf jaar ouder dan George Lazenby en driekwart jaar dan Roger Moore.

Er is geen enkel excuus te bedenken om ons acceptatievermogen meer te tarten dan noodzakelijk.