Mr. White, we need to talk

Dat had toch een prachtige tagline op de poster van Quantum of Solace geweest? Mr. White, we need to talk. Refererend aan de laatste scène van Casino Royale.

Mr. White keerde kort terug in Quantum, waar hij de film opnieuw overleeft. Maar dat is niet altijd het idee geweest. Zie de foto hieronder. De exacte scène is mij niet bekend, maar het schijnt een triootje tussen Bond, White en Guy Haines te zijn geweest. White overleeft deze rendez-vous niet.

De uiteindelijke filmversie besliste anders. Daarom kunnen zowel Mr. White als Haines terugkeren in Bond 23. En hopelijk doen ze dat ook voor de continuïteit, én omdat het verhaal rond organisatie Quantum simpelweg nog helemaal niet ten einde is.

Blijft over deze foto van Jesper Christensen als een relaxte Mr. White. Ik mag hem wel die uitgestreken smoel.

Bond 23 bij benadering

Met een formule is bij benadering uit te rekenen wat de titel van Bond 23 gaat worden. Let op.

Wat als Ian Fleming niet op 56-jarige leeftijd was overleden? Een onzin vraag. Maar wiskundig valt er iets voor te zeggen. Namelijk: van Fleming zijn veertien James Bond-boeken uitgegeven. Van slechts één hiervan, Casino Royale, mocht Eon Productions lange tijd geen film maken. Rechtenkwestie. Dan blijven er dertien boeken over waar ze wel mee aan de slag konden.

Twee hiervan zijn verhalenbundels, zodat er in totaal elf complete verhalen overblijven. Moonraker is de elfde film in de reeks, en de laatste (Casino Royale uit 2006 niet meegerekend, omdat Eon die filmrechten in 1979 nog niet bezat) waarvoor een voltallig boek wordt gebruikt. Hiermee is duidelijk te zien dat Eon eerst alle complete verhalen heeft bewerkt.

Daarna worden pas de korte verhalentitels onderhanden genomen: For Your Eyes Only, Octopussy, A View to a Kill en The Living Daylights. De volgende lichting films dragen geen Fleming-boektitels (Quantum of Solace uit 2008 even niet meegerekend, die titel hadden ze al eerder kunnen gebruiken).

Maar nu even terug naar die elf complete verhalen die er op het witte doek (zeer succesvol) achter elkaar doorheen zijn gejaagd. Stel dat Fleming minstens tien jaar ouder was geworden, 66 jaar dus. Nog steeds niet oud, maar wel oud genoeg om nog tien extra Bond-boeken te schrijven. Gebaseerd op het feit dat hij sinds 1953 ieder jaar een nieuwe boek publiceerde.

Dat betekent tien extra titels van complete verhalen, zodat Eon uit tien extra titels had kunnen kiezen. Dan was de put pas eind jaren negentig opgedroogd. Timothy Dalton had dan in 1991 en 1993 nog een Bond-film gemaakt en de reeks zou iedere twee jaar netjes worden voortgezet.

Bottom line: Bond 23 wordt óf Risico óf The Property of a Lady. En daarmee is de formule onderbouwd, dat had namelijk ook gebeurd als Fleming tien jaar langer had geleefd. Want de korte verhalen hadden dan namelijk pas vanaf dit millennium gebruikt hoeven worden...

Not ground. Ice.

Er zijn zo van die doden die nog net iets meer te betreuren zijn dan anderen. Eén daarvan is Ilse Steppat. Niet alleen omdat zij slechts vier dagen na de première On Her Majesty's Secret Service (1969) overleed — maar wat zette zij een fan-tas-ti-sche rol neer! De hele cast van OHMSS, wat had ik die graag teruggezien in een vervolg.

Het mocht niet zo zijn, en misschien is de zesde James Bond-film daarom wel zo goed.

Ilse Steppat met OHMSS-regisseur Peter Hunt

Vier dagen geleden was het veertig jaar terug dat OHMSS uitkwam. Vandaag precies veertig jaar geleden dat Ilse Steppat plotseling overleed aan een hartaanval. Ze was 52 jaar.

De enige waar James Bond bang voor was

Ilse Steppat, in de laatste James Bond de enige vrouw waarvoor 007 bang is, stierf kortgeleden in een Berlijns ziekenhuis, eenzaam en vergeten. Een familielid zei: er was niet eens een krans van Bond.

Voor ouderen had haar naam een bekende klank vanwege vele toneelrollen in Duitsland en Oostenrijk; ik moét bekennen dat ik pas voor ’t eerst van haar hoorde toen we elkaar de vorige winter ontmoetten in de Zwitserse wintersportplaats, waar James Bond’s jongste avontuur werd opgenomen. Zij speelde met haar grogstem de sinistere rechterhand van Blofield die op zijn adelaarsnest in de Alpen een aanslag op de wereld beraamt.

Ik was in gezelschap van Simon van Collem. Toen ik op zeker moment de herberg binnenstapte, waar we ons af en toe warmden, zaten daar Simon en Ilse Steppat aan aparte tafels elkaar grommend aan te kijken. Ik dacht: o jeh, Simon heeft weer wat gezegd. Want je loopt die kans voortdurend als je met hem op stap bent, omdat-ie van iedereen wel wat weet.

Simon had de titel „Ehe im Schatten” laten vallen en omdat het nou precies de film was waar zij niks meer mee te maken wilde hebben, schoot het helemaal in d’r verkeerde keelgat en pakte ze me daar eventjes uit over Hollanders die d’r niet lagen, die denken dat alle Duitsers S.S.-ers waren, die altijd meer willen dan anderen, die overal hun neus in staken. En of producer Albert Broccoli maar niet liever die Hollanders de berg afschopte.

Broccoli begreep er niets van en wij zijn verder maar met een grote boog om haar heengegaan. Ze was de enige van de hele James Bond-bezetting die we verder niet gesproken hebben en daarom kan ik u nog steeds niets meer vertellen over Ilse Steppat.

Henk ten Berge in De Telegraaf, 14 maart 1970

Schokkend

Een 'schokkend verhaal'. Ik denk dat dat een redelijk juiste vertaling is voor 'shocking story'. Al heeft het in het Nederlands een iets krachtiger betekenis. Dus: een schokkend verhaal, maar dan net iets minder. Zo kunnen we volgens scenarioschrijver Peter Morgan de grote lijn van Bond 23 typeren.

Peter Morgan heeft op kosten van Eon Productions een maand of vier in Wenen doorgebracht. Om daar in alle rust aan het verhaal van de nieuwe Bond-film te sleutelen. Waarom Wenen? Als ik Morgan was geweest had ik lekker op Jamaica gaan zitten. Om de in de geest van Fleming een nieuw verhaal te pennen.

We kennen Morgan van het sublieme Frost/Nixon en het verontrustende The Last King of Scotland. Twee films met twee fantastische boeven: Forest Whitaker als Idi Amin en Frank Langella (die de rol van Franz Sanchez in Licence to Kill heeft afgewezen) als Richard Nixon. Als dit een voorbode voor de nieuwe Bond-boef is - op welke bestaande schurk zal hij dan gebaseerd zijn?

Peter Morgan heeft zijn bijdrage ingeleverd. Volgens mij nu de taak aan schrijversduo Neal Purvis & Robert Wade het verhaal om zeep te helpen.

Op deze manier gaat het zeker lukken om Bond 23 eind 2011 in de bios te zien. Precies in de lijn zoals Daniel Craig en Judi Dench al eerder verklaard hebben.

Q

Met mijn nichtje Kiona blader ik The Essential James Bond door. Het boek dat ik kort daarvoor voor mijn verjaardag had gekregen. Het kleine meisje van zeven is bijzonder geïnteresseerd in 007. In alle rust kijken we het geïllustreerde boek door, waarbij ik veel vragen van Kiona beantwoord.

En daar komen we bij het laatste hoofdstuk: The World Is Not Enough. De nieuwste film uit de Bond-reeks, die ik kort daarvoor voor het eerst had gezien. 

Een opvallende foto in dat hoofdstuk is die van Desmond Llewelyn. Zittend op een hoge stoel en zichtbaar oud. Dat mag als je 86 bent.

Desmond Llewelyn in 1999

De vraag van Kiona bij deze foto: leeft deze man nog? Jazeker! Hij is wel erg oud maar heeft in zeventien Bond-films gespeeld en is daarmee recordhouder. Etcetera etcetera.

Het is 19 december 1999. Onze oma (1928 – 2001) komt vanuit Spanje voor de kerstdagen naar Nederland. We bladeren nog even door voordat we haar kunnen ophalen van het Stadionplein.

De volgende ochtend neem ik met mijn toenmalige favoriete krant Metro plaats in de trein naar Utrecht. Tegenover mij zit iemand die concurrent Spits leest. Ik schrik me rot: op de voorpagina een foto van Desmond Llewelyn. Q is dood.

Verdomme. Was het dus toch waar – de speculaties dat zijn afscheidsscène in The World Is Not Enough te maken had met een ziekte. Het nieuws dringt nog niet echt tot me door.

Op school aangekomen word ik gecondoleerd door klasgenoten. Ik neem de spijtbetuiging met eerbied aan. Het nieuws is duidelijk niet onopgemerkt gebleven.

Ik kruip achter het kleurige bolletje dat iMac heet. Het nieuws blijkt nog verontrustender dan ik kon vermoeden. De oude Q is omgekomen door een auto-ongeluk! Wat een onzin! Op zijn leeftijd!

Ik ben geschokt. Het heeft een week geduurd tot ik mij erbij neer kon leggen.



Vandaag is het precies tien jaar geleden dat Desmond Llewelyn na afloop van een signeersessie op een tegenligger botste en aan zijn verwondingen overleed. Eén schrale troost: Q heeft het mooiste filmafscheid gekregen dat denkbaar is...

Casting James Bond

Dit is nu echt een schat te noemen. Indiana Jones zocht naar de heilige graal, Howard Carter vond het graf van Toetanchamon. Ik heb mijn kerstcadeau binnen.

Fotobureau LIFE heeft foto's gepubliceerd van de casting van de nieuwe James Bond, van eind jaren zestig. Veel van deze foto's zijn nooit eerder gepubliceerd.

Maak kennis met John Richardson, Anthony Rogers, Robert Campbell, Hans de Vries en, destijds voor het eerst, met George Lazenby. Allen in de race voor de rol van nieuwe James Bond. Zie ze in actie met de stand-in Bond-girl, luisterend naar aanwijzingen van regisseur Peter Hunt. Zie hoe ze zich 'James Bond' voelen met een smoking aan. Zie ze hun best doen, want er stond nogal wat op het spel.

Uiteindelijk kon er maar één met de hoofdprijs aan de haal. En waarschijnlijk heeft het te maken met gewenning, maar als ik die foto's zie is er voor mij maar één terechte winnaar. George Lazenby.

Klik hier om de schat te bekijken.

Topstukken

Hier het bewijs dat hij het zeker kan. Koekenbakker Jeroen Goossens (links op de foto) is zaterdag eerste geworden tijdens het NK Ice Carving met zijn 2,5 meter hoge bijdrage Leviathan.

Enige jaren geleden werd ik benaderd door Goossens en zijn team om mee te denken over hun deelname aan de Coupe du Monde de Patisserie 2009. Het onderwerp dat ze hadden gekozen was James Bond. Of ik ze met raad en daad kon bijstaan.

Ruim van te voren werden schetsen gemaakt, kwamen ontwerpen tevoorschijn, werd geschrapt en geschaafd om vier topstukken af te leveren: een taart, een chocolade- en een suikerstuk en een ijssculptuur. Allemaal in het teken van James Bond. Met als doel: de Fransen verslaan, met minder nam het Nederlandse team geen genoegen.

In januari van dit jaar toog het gezelschap naar Lyon, waar alle eetbare kunstwerken in een noodtempo moesten worden vervaardigd. Met goed moed en veel enthousiasme begon het team aan deze enorme klus, ware het niet dat de temperatuur in de zaal nét iets te hoog was. Daar kan chocolade niet tegen, weet zelfs een kind. Net op het moment dat ze dachten klaar te zijn...

Toen roken nog stoer was

Alleen in het buitenland bekend, hier heb ik ze nog nooit gezien. Drie Bond-acteurs, een hand vol commercials. Voor sigarettenmerk Lark.

Fijn voor ons

Judi Dench, Bonds strenge baas M, is vandaag 75 jaar geworden. Mooie tijd om te stoppen met werken, zou je denken. Maar Dench weet van geen ophouden. En dat is fijn. Fijn voor ons.

Vooral de laatste, pak 'm beet, vijftien jaar staat Judi Dench aan de top. De eerste keer dat ik haar bewust zag, was in GoldenEye in 1995. De film waarin ze M opeens hadden vervangen voor een vrouw. Ik wist niet beter of de voorlaatste M, acteur Robert Brown, zou deze rol voor de vijfde keer spelen.

Nadat ik van de schrik was bekomen, en de kattige M had geaccepteerd, werd het vanaf de volgende film Tomorrow Never Dies alleen maar leuker met haar. Deze M had eindelijk weer snedige dialogen tot haar beschikking, dat was sinds Bernard Lee (M nummer 1) niet meer voorgekomen. De leukste blijft nog altijd uit Tomorrow Never Dies:

Admiral Roebuck: "With all due respect, M, I think you don't have the balls for this job."

M: "Perhaps. But the advantage is, I don't have to think with them all the time..."

Judi Dench is vandaag 75 geworden. Eind volgend jaar, al alles goed gaat, beginnen de opnames van Bond 23, waarin zij opnieuw te zien zal zijn. Dan is zij inmiddels 76 jaar en gelijk ook de oudste M in actieve dienst. Dat is zij trouwens al sinds Casino Royale.

Tot slot nog wat statistieken op een rijtje: Bernard Lee hield het tot zijn 71e vol en leverde met Moonraker zijn elfde en laatste film af, hij werd uiteindelijk 73 jaar. Robert Brown was 68 jaar toen hij in zijn laatste Bond-film Licence to Kill optrad. Brown overleed in 2003 op 82-jarige leeftijd. Bond 23 wordt de zevende 007-film van Judi Dench, ze heeft dan net zoveel Bond-films als Roger Moore op haar naam staan - en dus één meer dan Sean Connery.

Iconen

Ik heb geen idee hoeveel Doctor Who-acteurs er zijn. Ik ken doctor Tom Baker, de stem van Little Britain. Jon Pertwee, Christopher Eccleston en David Tennant doen ook nog een belletje rinkelen, maar verder vormt zich boven mijn hoofd een groot vraagteken.

Zo zijn er ook mensen die geen idee hebben dat er zes Bond-acteurs zijn. Sean Connery moeten de meesten wel weten, Roger Moore zal in veel gevallen ook geen probleem zijn en Pierce Brosnan doet het waarschijnlijk ook wel goed. Beter dan Daniel Craig ben ik bang. Van George Lazenby en Timothy Dalton zal het merendeel nooit gehoord hebben. Dan heb ik het natuurlijk over regelrechte leken. Die zijn er ook. In grote getale. Ik kan ik er in mijn vriendenkring zo een handvol noemen.

Dat geeft niks. Ik snap het alleen niet. Behalve als ik mij bedenk: hoeveel Doctor Who's zijn er? Hoeveel Mamaloes? Hoeveel Batmans, Supermans en Hulken? Hoeveel Robin Hoods, Quasimodo's en Jezus Christussen? Je kunt niet alles onthouden. ...Maar kom op – zes Bond-acteurs!

Over Robin Hood gesproken: in mei komt Ridley Scott met de zoveelste remake. Russell Crowe in de rol van Kevin Costner en Matthew Macfadyen als Alan Rickman. Mijn standaard is inderdaad het spektakelavontuur Prince of Thieves, daar zal deze nieuwe versie zich mee moeten meten.

Zo heeft iedere generatie zijn eigen icoon. Zal dat de verklaring zijn waarom niet iedereen alle Bond-acteurs kent?

Hogere Bond-kunde

De haiku You Only Live Twice is NIET van Matsuo Basho, de bekende zeventiende-eeuwse Japanse dichter. Dat zal voor vele Bond-liefhebbers een onaangename verrassing zijn. Ook voor mij.

In de twaalfde roman van Ian Fleming duikt James Bond in de Japanse cultuur. Hierin komt ook de dichtvorm haiku ter sprake. Bond maakt ook een gedicht:

You only live twice
Once when you are born

And once when you look death in the face.

Zoals in de inleiding van het boek te lezen valt, is dit een gedicht 'naar' Basho, dus niet 'van' Basho. In een van mijn Nederlandse vertalingen staat echter alleen de naam 'Basho' onder deze haiku, zodat je automatisch aanneemt dat het van zijn hand afkomstig is.

Een andere nuance die ik ben tegengekomen in het boek The Man and His World van Henry Chancellor, gaat over het motto The World Is Not Enough, dat voor het eerst opduikt in On Her Majesty’s Secret Service. Hier wordt Bond het wapen van Sir Thomas Bond getoond, dat de leus Orbis non sufficit bevat, ofwel The World Is Not Enough. Onterecht wordt aangenomen dat dit het motto van de familie van James Bond is, want James Bond is voor zover bekend geen familie van Sir Thomas Bond.

Bijgevoegde illustratie is overigens niet het bewuste familiewapen van Bond. Dit is de cover van de platenhoes van OHMSS, die speciaal voor deze gelegenheid werd ontworpen.

Nice to have you back, Mr. Bond

James Bond is al eerder op plaatsen geweest waar wij geen weet van hebben. En overal wordt hij even hartelijk ontvangen. Dat is raar. Bond staat er om bekend dat hij de boel vernielt.

'Commander Bond, how are you?'
'Fine. Good to see you, Manuel.'

Bond en hotelier Manuel blijken elkaar vóór On Her Majesty’s Secret Service ook al ontmoet te hebben. Buiten beeld althans. Voor ons is Manuel nieuw. Voor wie OHMSS als eerste Bond-film ziet, zal het worst zijn. Die neemt klakkeloos aan dat deze Manuel al eerder zijn neus heeft laten zien. Maar voor de kijker die net een beetje into Bond komt, is het verwarrend. Die denkt: waar moet ik deze knakker van kennen? Nergens van dus.

Ook in Die Another Day blijkt Bond hotelmanager Mr. Chang te kennen. Wij niet. Helemaal verwarrend wordt het als Chang korte tijd later eigenlijk undercoveragent voor de Chinese geheime dienst blijkt te zijn. Dat zou betekenen dat deze Chinese agent bij een eerder bezoek van Bond ook al achter de hotelbalie stond. Die neemt zijn werk wel héél serieus!

Maar er zijn ook personen die Bond al eerder heeft ontmoet. Figuren die voor ons kompleet onbekend zijn. Helemaal misleidend is daarom de ontmoeting tussen Bond en Pola Ivanova in A View to a Kill. Als Bond na een bijna noodlottige duikavond boven komt, ontmoet hij daar de Russische agente Ivanova. De herkenning is zo overduidelijk ('Pola Ivanova!', aldus Bond) dat je als argeloze kijker meteen begint te rekenen in welke van de vorige films zij ook al weer zat. In geen dus.

'James, that night in London when I was with the Bolshoi...'
'What a performance!'
'In my dressing room later...'
'Did you know I was an agent with orders to seduce you?'
'Why do you think I sent you three dozen red roses?'

Ook reuzin Rosika Miklos die Bond in The Living Daylights helpt om General Koskov (de jarige Krabbé) van oost naar west te transporteren via een pijpleiding, is een bekende van 007.

'Good to work with you again, Mr Bond.'

Wanneer dan?

In dezelfde film arriveert Bond in een hotel Wenen:

'Good afternoon, Mr Bond. You will need your usual suite?'
'Not tonight, Hans.'
(...)
'Shall I have vodka martinis sent up?'
'Shaken, not stirred.'
'Of course.'

Dit is slechts een handvol bekende bestemmingen en verre vrienden waar wij niets van afweten. Laat je niet misleiden. Ook wanneer het juist andersom is. Als Bond in zijn volgende avontuur net doet alsof hij Miss Moneypenny voor het eerst ontmoet – laat hem maar. Om over zijn eerste ontmoetingen met Felix Leiter, in zowel Dr. No (1962) als Casino Royale (2006), maar te zwijgen...

Pensioen

Niet alleen Sinterklaas is jarig op 5 december (want eigenlijk is hij jarig op 6 december, dus de vergelijking loopt meteen al mank), maar ook Bond-boef Jeroen Krabbé. Je weet wel, die van Streetview. Hij is vandaag 65 jaar geworden, vandaar een eervolle vermelding op Bond Blog. Bij 64 en 66 had ik het niet gedaan...

Avatar

Met de nieuwe James Cameron Avatar in het vooruitzicht, moet ik toch de Bond-film Tomorrow Never Dies uit 1997 even aanhalen. Eén van de werktitels voor deze achttiende Bond-film was namelijk ook Avatar. Mocht dat de werkelijke titel zijn geworden voor een 007-film, dan had Cameron niet eens aan Avatar gedacht als naam voor zijn film. En ik weet niet hoe belangrijk deze titel voor zijn nieuwe film is, maar als deze film onder een andere naam niet gemaakt had kunnen worden, dan had James Cameron misschien nog steeds moeten teren op zijn succes Titanic.

Wektitels of alternatieve titels doen het bij Bond altijd goed. Bij Tomorrow Never Dies, dat in eerste instantie Tomorrow Never Lies werd genoemd, zijn daar: Shamelady, Shatterhand, Zero Windchill en Aquatica, om een er een handvol te noemen.

Avatar zat hier dus ook bij. Dat mij direct doet denken aan zo'n plaatje bij een forumaccount. Het schijnt nu al de meest bijzondere film van de 21e eeuw te worden en wordt omgeven door mysterie. Nog een paar nachtjes slapen, op 17 december draait de nieuwe James Cameron in de bioscoop.

Judi Dench terug als M in Bond 23

Judi Dench (M) moet vrij houden in de lente van 2011. Dan is zij namelijk nodig voor de opname van Bond 23.

Er zit weer schot in de zaak. Werd Daniel Craig in oktober nog op zijn vingers getikt toen hij over een mogelijke begindatum begon, de reactie van de (op 9 december) 75-jarige actrice klinkt solide. Maar misschien komt dat door haar autoriteit. Als M iets zegt, dan is het waar.

Het is logisch dat de filmmakers de vaste acteurs ruim van te voren moeten inlichten over hun beschikbaarheid. Judi Dench reageert praktisch op deze mededeling: na de opnames van de Bond-film kan ze mooi de bühne weer op.

Hoewel geen verrassing is dit gelijk de bevestiging dat Judi Dench weer in de volgende Bond-film zit. Haar zevende sinds GoldenEye in 1995.

Prins 007

Het is een gerucht dat al meer dan vijftig jaar bestaat: het personage James Bond is gebaseerd op onze prins Bernhard.

Vorig jaar in het radioprogramma BNN Today, ten tijden van honderd jaar Fleming, heb ik het er nog over gehad. Maar mijn antwoord blijft: Bernhard en Ian Fleming hebben elkaar gekend. Let wel: James Bond is niet gebaseerd op prins Bernhard. Niet op Bernhard alleen in ieder geval. Bond is een verzameling van flamboyante figuren, onder wie Ian Fleming zelf.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog verbleef prins Bernhard met zijn gezin in Londen. Al gauw vetrok prinses Juliana naar Canada, waardoor Bernhard samen met zijn schoonmoeder koningin Wilhelmina achterbleef in het oorlogsgebied.

De Britten waren echter niet zeker van zijn loyaliteit tegenover de geallieerden, dus stuurden ze commander Ian Fleming op de prins af om hem te schaduwen. Hoe de twee uiteindelijk bevriend zijn geraakt blijft onduidelijk, maar het verhaal gaat dat ze regelmatig samen in een herenclub te vinden waren.

Op een bewuste avond nam Bernhard afscheid van zijn kompanen, onder wie Fleming. De prins werd overgehaald om nog een afzakkertje te nemen, stemde toe en kort daarop werd het verblijf waar Bernhard overnachtte platgebombardeerd door zijn voormalig landgenoten. Met andere woorden: Ian Fleming heeft Bernhard behoedt voor een vroege dood.

Eind jaren vijftig: Ian Fleming is bezig met zijn negende Bond-boek Thunderball. Op zoek naar een naam voor een schurk denkt hij aan zijn vroegere maat Bernhard.

Count Lippe is geboren.

Fleming zat er met deze schurkenrol niet eens ver naast. En dat is gelijk het enige vaststaand feit uit deze geschiedenis.

Wodka

Ramses Shaffy heeft nooit een Bond-song gezongen, noch in een Bond-film gespeeld.

De enige overeenkomst die ik kan bedenken: wodka.

Proost.