Bondologist

Umberto Eco (1932 — 2016)

De naam van de Roos (1980), Umberto Eco's debuutroman en ongetwijfeld zijn bekendste werk. In 1986 magistraal verfilmd door Jean-Jacques Annaud met Sean Connery in de hoofdrol. De relatie tot James Bond is niet moeilijk te vinden. Michael Lonsdale, schurk Hugo Drax uit Moonraker (1979), speelde ook een belangrijke rol. Vernon Dobtcheff uit The Spy Who Loved Me (1977) is even te zien en Ludger Pistor uit Casino Royale (2006) duikt ook nog even op tussen de monniken.

Maar meer nog dan de filmverwijzingen, was Umberto Eco zelf 'Bondologist', James Bond-deskundige. De James Bond uit de boeken van Ian Fleming welteverstaan, niet de filmversie van Sean Connery.

In 1966 publiceerde hij hierover in Il Caso Bond, vertaald als The Bond Affair. Een boekje met zeven essays over 007, waarin Eco zich over Flemings vertelkunst buigt. Wat hij hier van vond, is mij onbekend, aangezien ik het essay nooit heb ingezien. Maar 007 moet hem hebben aangesproken, anders word je geen Bondologist.

En toen dook twintig jaar later Sean Connery ineens op als William of Baskerville in The Name of the Rose, de beste film ooit gemaakt. James Bond als monnik, of laten we eerlijk zijn: Sherlock Holmes in de Middeleeuwen. Eén van Connery's beste rollen. Hoewel de William uit het boek mij meer doet denken aan Peter O'Toole (tenger, statig, zonder baard) moet Eco tevreden zijn geweest met de vertolking van de oud-007. Hoewel hij er in eerste instantie niets van moest hebben, maar dat moest Ian Fleming destijds ook niet toen hij hoorde dat Sean Connery James Bond zou gaan spelen.

Sean Connery als William of Baskerville

Over het verschil tussen James Bond en William of Baskerville zei Connery in 1986: 'Ik waardeer Bond omdat hij voor niets terugwijkt en altijd blijft handelen. Hij voelt zich altijd persoonlijk verantwoordelijk en handelt naar wat zijn gevoel hem ingeeft. William is ook iemand die optreedt, maar totaal anders. Hij heeft in zijn leven al wel eens een keer verloren — Bond nooit. William heeft een verleden dat hem achtervolgt en niet meer loslaat — Bond niet. William is een voorzichtiger mens, hij weet immers dat alles wat hij doet enorme consequenties kan hebben. Bond weet gewoon dat hij altijd wint, William is daar niet zo zeker van.'

Connery over Eco: 'Je kunt niet anders dan hem bewonderen. Hij heeft een enorme kennis. Hij is een keer op de set geweest en leek erg onder de indruk. Hij is ook buitengewoon enthousiasmerend.'

Eco en Connery, met een onbekende harige man die er tussengeplakt lijkt te zijn

Over de verfilming heeft Eco zich nooit willen uitlaten, simpel gezegd omdat een boek en een film twee totaal verschillende uitingen zijn, twee verschillende interpretaties. Vast staat wel dat de schrijver instemde met de film. Het werd een 'palimpsest' van Eco's roman. Een betere benaming is niet denkbaar.

De schrijver en emeritus hoogleraar semiotiek overleed vrijdag op 84-jarige leeftijd. Een Bondologist minder, maar bovenal een groot denker en fabuleus schrijver.

Umberto Eco op setbezoek tijdens de verfilming van The Name of the Rose, met (vlnr.) F. Murray Abraham, Michael Lonsdale, Sean Connery en rechts Jean-Jacques Annaud

'In alle opzichten een verstandig mens', aldus producent Bernd Eichinger over Eco tijdens de verfilming van The Name of the Rose. 'Als expert op het gebied van uitdrukkingsmiddelen begrijpt hij des te beter dat de film geen voortzetting van zijn boek is, maar een geheel zelfstandig werk dat zijn boek als uitgangspunt heeft.'

Tegen regisseur Annaud zei Eco: 'Ik weet het, je kunt mij en mijn boek alleen maar verraden, maar je zult het in ieder geval met hartstocht doen.' En dat heeft Annaud met verve gedaan, met dank aan dat prachtige boek van de Bondologist.