Bond! What do you think you’re doing?

Honderd jaar Geoffrey Keen

Als er ergens een autoritair figuur nodig was, werd hij van stal gehaald. En zo was Geoffrey Keen halverwege de jaren 50, tijdens de hoogtijdagen van de Britse filmindustrie, binnen een jaar in meer dan tien films te zien.

Politiechef, legerofficier, dokter, priester, jurist — het werd zijn handelsmerk. Zijn bekendste rol, voor ons althans, speelde hij de laatste tien jaar van zijn actieve loopbaan, die van minister van Defensie Frederick Gray in zes opeenvolgende Bond-films. Morgen zou Geoffrey Keen honderd jaar geworden zijn.

„Er wordt gezegd dat ik alleen rollen speel van mannen die moeilijk fronsen en met hun vuist op tafel slaan. Het is als acteur moeilijk om aan de bak te komen. Alle rollen die mij werden aangeboden, heb ik aangenomen. Je kunt gewoon niet te kieskeurig zijn in dit vak, voor je het weet is je kans verkeken.”

uit obituary van The Independent  

Geoffrey Keen in 1935

Als zoon van een acteur, Malcolm Keen (geboortenaam Knee), stond Geoffrey al vroeg op de planken. Aanvankelijk zou hij Economie gaan studeren, maar hij veranderde van gedachte en werd aangenomen aan de Royal Academy of Dramatic Arts. Na zijn toneelopleiding had Keen zich nog maar net bij de Royal Shakespeare Company aangesloten, toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak.

Tijdens de oorlog werkte hij als broeder voor de Royal Army Medical Corps. Onder regie van de bekende regisseur Carol Reed speelde hij mee aan een instructiefilm voor het leger, The New Lot, waarin ook Bernard Lee, die later M gestalte zou geven, te zien was.

Na de oorlog was Keen opnieuw te zien in een aantal films van Reed, waaronder de bekendste, The Third Man (1949) met Orson Welles. Hierin speelde ook weer Bernard Lee, evenals diens opvolger als M in de James Bond-films, Robert Brown. Met beiden zou Keen uiteindelijk in tien films spelen. Drievoudig Bond-regisseur Guy Hamilton was bij The Third Man betrokken als regieassistent en vijfvoudig Bond-regisseur John Glen maakte zijn debuut in de filmwereld op locatie in Wenen — een locatie die hij bijna veertig jaar later opnieuw zou gebruiken voor The Living Daylights (1987).

Geoffrey Keen met Hedwig Bleibtreu in The Third Man

Naast theater- en filmrollen (onder meer in The Boy and the Bridge uit 1959, de enige film onder regie van Kevin McClory), was Keen ook te zien in tal van tv-series. Zijn grootste rol die van oliemagnaat Brian Stead in The Troubleshooters, een BBC-serie die liep van 1965 tot en met 1972. Gevolgd door een hoofdrol in de tiendelige tv-serie The Venturers in 1975.

The Venturers (1975)

Zijn James Bond-debuut maakte Keen in The Spy Who Loved Me (1977). De rol van defensieminister Sir Frederick Gray was hem op het korte gedrongen lijf geschreven — hij had zijn hele carrière niet veel anders gespeeld.

Gray: „Bond! What do you think you are doing?”
Bond: „Keeping the British end up sir!”

The Spy Who Loved Me (1977)

Zijn ministerrol mocht hij herhalen in de daaropvolgende Bond-films. Naast M, Q, Miss Moneypenny en Walter Gotell als General Gogol, werd Keen een vaste waarde voor de James Bond-films. Hij was er vanaf nu altijd bij als Bond van M zijn opdracht aanvaardde. Hij hoefde daarvoor niet veel meer te doen dan verontrust te kijken, de ernst van de situatie te benadrukken of te grommen. 

En toch, let de volgende keer maar eens goed op een non-verbale Keen (omdat je dat waarschijnlijk nooit eerder hebt gedaan). Ook al is zijn bijdrage aan de scène minimaal, zijn aanwezigheid is weldegelijk van belang; de dreiging die de wereld nu te wachten staat, hoe absurd ook, is een uiterst serieuze aangelegenheid.

„Het aardige aan een doodnormale rol is het aanbrengen van een derde laag, om van een personage een echt persoon te maken in plaats van een figuur van bordkarton.”

uit obituary van The Telegraph

De vaste kern van de James Bond-films: 007 (Roger Moore), Q (Desmond Llewelyn), Frederick Gray (Geoffrey Keen), M (Robert Brown) en Miss Moneypenny (Lois Maxwell)

Eén van zijn leukste scènes speelt zich af in Venetië in Moonraker (1979), waar hij samen met Bond en M een vermeend laboratorium betreedt. Gewapend met gasmaskers stapt het trio de ruimte in. Een prachtige zaal, waar ze naast alle pracht en praal enkel Hugo Drax (Michael Lonsdale) aantreffen. Dit tot ontsteltenis van Bond en tot grote verlegenheid van M en Gray.

Drax: „Frederick Gray. What a surprise. And in distinguished company, all wearing gas masks. You must excuse me gentlemen, not being English, I sometimes find your sense of humor rather difficult to follow.”
Gray: „On behalf of the British government, I apologize.”

Moonraker (1979)

In For Your Eyes Only (1981) werd zijn rol uitgebreid na het plotseling overlijden van Bernard Lee. Het is de eerste en enige keer dat we de minister op zijn kantoor aantreffen. Vanaf Octopussy (1983) met Robert Brown als de nieuwe M, was alles weer bij het oude. En zo bleef Geoffrey Keen uiteindelijk voor tien jaar minister van Defensie.

 

Bond-boef en beschermheer van Bond Blog Jeroen Krabbé deelde in The Living Daylights een scène met Keen, maar was zo geïmponeerd door alles om hem heen, dat hij zich er niet veel van herinnert:

„Het was mijn allereerste scène op de allereerste draaidag dat ik hem ontmoette. Een lieve oude man. Ik was danig onder de indruk van alles; de omgeving, de gigantische crew, het hele Bond-circus en het feit dat ik me opeens realiseerde ‘Nu zit je dus echt in een Bond-film!’. Martijn, mijn zoon, was die dag mee naar de set en was ook zeer ‘impressed’. Ik heb me keurig voorgesteld aan mijn medespelers, ook natuurlijk aan Geoffrey. Hij was heel aardig en wenste me veel succes met deze rol.”

Jeroen Krabbé met Geoffrey Keen, met links Antony Carrick en rechts Robert Brown

The Living Daylights werd niet alleen de laatste Bond-film waarin Keen als Frederick Gray zou optreden, het werd tevens zijn laatste filmrol. Hij zou daarna alleen nog zijn stem lenen voor de James Bond junior-tekenfilmserie.

Keen had zich inmiddels stilletjes teruggetrokken in Surrey. Na het overlijden van zijn derde vrouw Doris in 1989, keek hij met moeite terug naar de films waarin hij speelde. Hij noemde ze ‘spoken’ die hem enkel angst inboezemden.

Geoffrey Keen overleed op 3 november 2005 op 89-jarige leeftijd. Hij liet twee dochters na en bijrollen in meer dan honderd films.