Mr. White, we need to talk

Dat had toch een prachtige tagline op de poster van Quantum of Solace geweest? Mr. White, we need to talk. Refererend aan de laatste scène van Casino Royale.

Mr. White keerde kort terug in Quantum, waar hij de film opnieuw overleeft. Maar dat is niet altijd het idee geweest. Zie de foto hieronder. De exacte scène is mij niet bekend, maar het schijnt een triootje tussen Bond, White en Guy Haines te zijn geweest. White overleeft deze rendez-vous niet.

De uiteindelijke filmversie besliste anders. Daarom kunnen zowel Mr. White als Haines terugkeren in Bond 23. En hopelijk doen ze dat ook voor de continuïteit, én omdat het verhaal rond organisatie Quantum simpelweg nog helemaal niet ten einde is.

Blijft over deze foto van Jesper Christensen als een relaxte Mr. White. Ik mag hem wel die uitgestreken smoel.

Bond 23 bij benadering

Met een formule is bij benadering uit te rekenen wat de titel van Bond 23 gaat worden. Let op.

Wat als Ian Fleming niet op 56-jarige leeftijd was overleden? Een onzin vraag. Maar wiskundig valt er iets voor te zeggen. Namelijk: van Fleming zijn veertien James Bond-boeken uitgegeven. Van slechts één hiervan, Casino Royale, mocht Eon Productions lange tijd geen film maken. Rechtenkwestie. Dan blijven er dertien boeken over waar ze wel mee aan de slag konden.

Twee hiervan zijn verhalenbundels, zodat er in totaal elf complete verhalen overblijven. Moonraker is de elfde film in de reeks, en de laatste (Casino Royale uit 2006 niet meegerekend, omdat Eon die filmrechten in 1979 nog niet bezat) waarvoor een voltallig boek wordt gebruikt. Hiermee is duidelijk te zien dat Eon eerst alle complete verhalen heeft bewerkt.

Daarna worden pas de korte verhalentitels onderhanden genomen: For Your Eyes Only, Octopussy, A View to a Kill en The Living Daylights. De volgende lichting films dragen geen Fleming-boektitels (Quantum of Solace uit 2008 even niet meegerekend, die titel hadden ze al eerder kunnen gebruiken).

Maar nu even terug naar die elf complete verhalen die er op het witte doek (zeer succesvol) achter elkaar doorheen zijn gejaagd. Stel dat Fleming minstens tien jaar ouder was geworden, 66 jaar dus. Nog steeds niet oud, maar wel oud genoeg om nog tien extra Bond-boeken te schrijven. Gebaseerd op het feit dat hij sinds 1953 ieder jaar een nieuwe boek publiceerde.

Dat betekent tien extra titels van complete verhalen, zodat Eon uit tien extra titels had kunnen kiezen. Dan was de put pas eind jaren negentig opgedroogd. Timothy Dalton had dan in 1991 en 1993 nog een Bond-film gemaakt en de reeks zou iedere twee jaar netjes worden voortgezet.

Bottom line: Bond 23 wordt óf Risico óf The Property of a Lady. En daarmee is de formule onderbouwd, dat had namelijk ook gebeurd als Fleming tien jaar langer had geleefd. Want de korte verhalen hadden dan namelijk pas vanaf dit millennium gebruikt hoeven worden...

Not ground. Ice.

Er zijn zo van die doden die nog net iets meer te betreuren zijn dan anderen. Eén daarvan is Ilse Steppat. Niet alleen omdat zij slechts vier dagen na de première On Her Majesty's Secret Service (1969) overleed — maar wat zette zij een fan-tas-ti-sche rol neer! De hele cast van OHMSS, wat had ik die graag teruggezien in een vervolg.

Het mocht niet zo zijn, en misschien is de zesde James Bond-film daarom wel zo goed.

Ilse Steppat met OHMSS-regisseur Peter Hunt

Vier dagen geleden was het veertig jaar terug dat OHMSS uitkwam. Vandaag precies veertig jaar geleden dat Ilse Steppat plotseling overleed aan een hartaanval. Ze was 52 jaar.

De enige waar James Bond bang voor was

Ilse Steppat, in de laatste James Bond de enige vrouw waarvoor 007 bang is, stierf kortgeleden in een Berlijns ziekenhuis, eenzaam en vergeten. Een familielid zei: er was niet eens een krans van Bond.

Voor ouderen had haar naam een bekende klank vanwege vele toneelrollen in Duitsland en Oostenrijk; ik moét bekennen dat ik pas voor ’t eerst van haar hoorde toen we elkaar de vorige winter ontmoetten in de Zwitserse wintersportplaats, waar James Bond’s jongste avontuur werd opgenomen. Zij speelde met haar grogstem de sinistere rechterhand van Blofield die op zijn adelaarsnest in de Alpen een aanslag op de wereld beraamt.

Ik was in gezelschap van Simon van Collem. Toen ik op zeker moment de herberg binnenstapte, waar we ons af en toe warmden, zaten daar Simon en Ilse Steppat aan aparte tafels elkaar grommend aan te kijken. Ik dacht: o jeh, Simon heeft weer wat gezegd. Want je loopt die kans voortdurend als je met hem op stap bent, omdat-ie van iedereen wel wat weet.

Simon had de titel „Ehe im Schatten” laten vallen en omdat het nou precies de film was waar zij niks meer mee te maken wilde hebben, schoot het helemaal in d’r verkeerde keelgat en pakte ze me daar eventjes uit over Hollanders die d’r niet lagen, die denken dat alle Duitsers S.S.-ers waren, die altijd meer willen dan anderen, die overal hun neus in staken. En of producer Albert Broccoli maar niet liever die Hollanders de berg afschopte.

Broccoli begreep er niets van en wij zijn verder maar met een grote boog om haar heengegaan. Ze was de enige van de hele James Bond-bezetting die we verder niet gesproken hebben en daarom kan ik u nog steeds niets meer vertellen over Ilse Steppat.

Henk ten Berge in De Telegraaf, 14 maart 1970

Schokkend

Een 'schokkend verhaal'. Ik denk dat dat een redelijk juiste vertaling is voor 'shocking story'. Al heeft het in het Nederlands een iets krachtiger betekenis. Dus: een schokkend verhaal, maar dan net iets minder. Zo kunnen we volgens scenarioschrijver Peter Morgan de grote lijn van Bond 23 typeren.

Peter Morgan heeft op kosten van Eon Productions een maand of vier in Wenen doorgebracht. Om daar in alle rust aan het verhaal van de nieuwe Bond-film te sleutelen. Waarom Wenen? Als ik Morgan was geweest had ik lekker op Jamaica gaan zitten. Om de in de geest van Fleming een nieuw verhaal te pennen.

We kennen Morgan van het sublieme Frost/Nixon en het verontrustende The Last King of Scotland. Twee films met twee fantastische boeven: Forest Whitaker als Idi Amin en Frank Langella (die de rol van Franz Sanchez in Licence to Kill heeft afgewezen) als Richard Nixon. Als dit een voorbode voor de nieuwe Bond-boef is - op welke bestaande schurk zal hij dan gebaseerd zijn?

Peter Morgan heeft zijn bijdrage ingeleverd. Volgens mij nu de taak aan schrijversduo Neal Purvis & Robert Wade het verhaal om zeep te helpen.

Op deze manier gaat het zeker lukken om Bond 23 eind 2011 in de bios te zien. Precies in de lijn zoals Daniel Craig en Judi Dench al eerder verklaard hebben.

Q

Met mijn nichtje Kiona blader ik The Essential James Bond door. Het boek dat ik kort daarvoor voor mijn verjaardag had gekregen. Het kleine meisje van zeven is bijzonder geïnteresseerd in 007. In alle rust kijken we het geïllustreerde boek door, waarbij ik veel vragen van Kiona beantwoord.

En daar komen we bij het laatste hoofdstuk: The World Is Not Enough. De nieuwste film uit de Bond-reeks, die ik kort daarvoor voor het eerst had gezien. 

Een opvallende foto in dat hoofdstuk is die van Desmond Llewelyn. Zittend op een hoge stoel en zichtbaar oud. Dat mag als je 86 bent.

Desmond Llewelyn in 1999

De vraag van Kiona bij deze foto: leeft deze man nog? Jazeker! Hij is wel erg oud maar heeft in zeventien Bond-films gespeeld en is daarmee recordhouder. Etcetera etcetera.

Het is 19 december 1999. Onze oma (1928 – 2001) komt vanuit Spanje voor de kerstdagen naar Nederland. We bladeren nog even door voordat we haar kunnen ophalen van het Stadionplein.

De volgende ochtend neem ik met mijn toenmalige favoriete krant Metro plaats in de trein naar Utrecht. Tegenover mij zit iemand die concurrent Spits leest. Ik schrik me rot: op de voorpagina een foto van Desmond Llewelyn. Q is dood.

Verdomme. Was het dus toch waar – de speculaties dat zijn afscheidsscène in The World Is Not Enough te maken had met een ziekte. Het nieuws dringt nog niet echt tot me door.

Op school aangekomen word ik gecondoleerd door klasgenoten. Ik neem de spijtbetuiging met eerbied aan. Het nieuws is duidelijk niet onopgemerkt gebleven.

Ik kruip achter het kleurige bolletje dat iMac heet. Het nieuws blijkt nog verontrustender dan ik kon vermoeden. De oude Q is omgekomen door een auto-ongeluk! Wat een onzin! Op zijn leeftijd!

Ik ben geschokt. Het heeft een week geduurd tot ik mij erbij neer kon leggen.



Vandaag is het precies tien jaar geleden dat Desmond Llewelyn na afloop van een signeersessie op een tegenligger botste en aan zijn verwondingen overleed. Eén schrale troost: Q heeft het mooiste filmafscheid gekregen dat denkbaar is...

Casting James Bond

Dit is nu echt een schat te noemen. Indiana Jones zocht naar de heilige graal, Howard Carter vond het graf van Toetanchamon. Ik heb mijn kerstcadeau binnen.

Fotobureau LIFE heeft foto's gepubliceerd van de casting van de nieuwe James Bond, van eind jaren zestig. Veel van deze foto's zijn nooit eerder gepubliceerd.

Maak kennis met John Richardson, Anthony Rogers, Robert Campbell, Hans de Vries en, destijds voor het eerst, met George Lazenby. Allen in de race voor de rol van nieuwe James Bond. Zie ze in actie met de stand-in Bond-girl, luisterend naar aanwijzingen van regisseur Peter Hunt. Zie hoe ze zich 'James Bond' voelen met een smoking aan. Zie ze hun best doen, want er stond nogal wat op het spel.

Uiteindelijk kon er maar één met de hoofdprijs aan de haal. En waarschijnlijk heeft het te maken met gewenning, maar als ik die foto's zie is er voor mij maar één terechte winnaar. George Lazenby.

Klik hier om de schat te bekijken.

Topstukken

Hier het bewijs dat hij het zeker kan. Koekenbakker Jeroen Goossens (links op de foto) is zaterdag eerste geworden tijdens het NK Ice Carving met zijn 2,5 meter hoge bijdrage Leviathan.

Enige jaren geleden werd ik benaderd door Goossens en zijn team om mee te denken over hun deelname aan de Coupe du Monde de Patisserie 2009. Het onderwerp dat ze hadden gekozen was James Bond. Of ik ze met raad en daad kon bijstaan.

Ruim van te voren werden schetsen gemaakt, kwamen ontwerpen tevoorschijn, werd geschrapt en geschaafd om vier topstukken af te leveren: een taart, een chocolade- en een suikerstuk en een ijssculptuur. Allemaal in het teken van James Bond. Met als doel: de Fransen verslaan, met minder nam het Nederlandse team geen genoegen.

In januari van dit jaar toog het gezelschap naar Lyon, waar alle eetbare kunstwerken in een noodtempo moesten worden vervaardigd. Met goed moed en veel enthousiasme begon het team aan deze enorme klus, ware het niet dat de temperatuur in de zaal nét iets te hoog was. Daar kan chocolade niet tegen, weet zelfs een kind. Net op het moment dat ze dachten klaar te zijn...

Toen roken nog stoer was

Alleen in het buitenland bekend, hier heb ik ze nog nooit gezien. Drie Bond-acteurs, een hand vol commercials. Voor sigarettenmerk Lark.

Fijn voor ons

Judi Dench, Bonds strenge baas M, is vandaag 75 jaar geworden. Mooie tijd om te stoppen met werken, zou je denken. Maar Dench weet van geen ophouden. En dat is fijn. Fijn voor ons.

Vooral de laatste, pak 'm beet, vijftien jaar staat Judi Dench aan de top. De eerste keer dat ik haar bewust zag, was in GoldenEye in 1995. De film waarin ze M opeens hadden vervangen voor een vrouw. Ik wist niet beter of de voorlaatste M, acteur Robert Brown, zou deze rol voor de vijfde keer spelen.

Nadat ik van de schrik was bekomen, en de kattige M had geaccepteerd, werd het vanaf de volgende film Tomorrow Never Dies alleen maar leuker met haar. Deze M had eindelijk weer snedige dialogen tot haar beschikking, dat was sinds Bernard Lee (M nummer 1) niet meer voorgekomen. De leukste blijft nog altijd uit Tomorrow Never Dies:

Admiral Roebuck: "With all due respect, M, I think you don't have the balls for this job."

M: "Perhaps. But the advantage is, I don't have to think with them all the time..."

Judi Dench is vandaag 75 geworden. Eind volgend jaar, al alles goed gaat, beginnen de opnames van Bond 23, waarin zij opnieuw te zien zal zijn. Dan is zij inmiddels 76 jaar en gelijk ook de oudste M in actieve dienst. Dat is zij trouwens al sinds Casino Royale.

Tot slot nog wat statistieken op een rijtje: Bernard Lee hield het tot zijn 71e vol en leverde met Moonraker zijn elfde en laatste film af, hij werd uiteindelijk 73 jaar. Robert Brown was 68 jaar toen hij in zijn laatste Bond-film Licence to Kill optrad. Brown overleed in 2003 op 82-jarige leeftijd. Bond 23 wordt de zevende 007-film van Judi Dench, ze heeft dan net zoveel Bond-films als Roger Moore op haar naam staan - en dus één meer dan Sean Connery.

Iconen

Ik heb geen idee hoeveel Doctor Who-acteurs er zijn. Ik ken doctor Tom Baker, de stem van Little Britain. Jon Pertwee, Christopher Eccleston en David Tennant doen ook nog een belletje rinkelen, maar verder vormt zich boven mijn hoofd een groot vraagteken.

Zo zijn er ook mensen die geen idee hebben dat er zes Bond-acteurs zijn. Sean Connery moeten de meesten wel weten, Roger Moore zal in veel gevallen ook geen probleem zijn en Pierce Brosnan doet het waarschijnlijk ook wel goed. Beter dan Daniel Craig ben ik bang. Van George Lazenby en Timothy Dalton zal het merendeel nooit gehoord hebben. Dan heb ik het natuurlijk over regelrechte leken. Die zijn er ook. In grote getale. Ik kan ik er in mijn vriendenkring zo een handvol noemen.

Dat geeft niks. Ik snap het alleen niet. Behalve als ik mij bedenk: hoeveel Doctor Who's zijn er? Hoeveel Mamaloes? Hoeveel Batmans, Supermans en Hulken? Hoeveel Robin Hoods, Quasimodo's en Jezus Christussen? Je kunt niet alles onthouden. ...Maar kom op – zes Bond-acteurs!

Over Robin Hood gesproken: in mei komt Ridley Scott met de zoveelste remake. Russell Crowe in de rol van Kevin Costner en Matthew Macfadyen als Alan Rickman. Mijn standaard is inderdaad het spektakelavontuur Prince of Thieves, daar zal deze nieuwe versie zich mee moeten meten.

Zo heeft iedere generatie zijn eigen icoon. Zal dat de verklaring zijn waarom niet iedereen alle Bond-acteurs kent?

Hogere Bond-kunde

De haiku You Only Live Twice is NIET van Matsuo Basho, de bekende zeventiende-eeuwse Japanse dichter. Dat zal voor vele Bond-liefhebbers een onaangename verrassing zijn. Ook voor mij.

In de twaalfde roman van Ian Fleming duikt James Bond in de Japanse cultuur. Hierin komt ook de dichtvorm haiku ter sprake. Bond maakt ook een gedicht:

You only live twice
Once when you are born

And once when you look death in the face.

Zoals in de inleiding van het boek te lezen valt, is dit een gedicht 'naar' Basho, dus niet 'van' Basho. In een van mijn Nederlandse vertalingen staat echter alleen de naam 'Basho' onder deze haiku, zodat je automatisch aanneemt dat het van zijn hand afkomstig is.

Een andere nuance die ik ben tegengekomen in het boek The Man and His World van Henry Chancellor, gaat over het motto The World Is Not Enough, dat voor het eerst opduikt in On Her Majesty’s Secret Service. Hier wordt Bond het wapen van Sir Thomas Bond getoond, dat de leus Orbis non sufficit bevat, ofwel The World Is Not Enough. Onterecht wordt aangenomen dat dit het motto van de familie van James Bond is, want James Bond is voor zover bekend geen familie van Sir Thomas Bond.

Bijgevoegde illustratie is overigens niet het bewuste familiewapen van Bond. Dit is de cover van de platenhoes van OHMSS, die speciaal voor deze gelegenheid werd ontworpen.

Nice to have you back, Mr. Bond

James Bond is al eerder op plaatsen geweest waar wij geen weet van hebben. En overal wordt hij even hartelijk ontvangen. Dat is raar. Bond staat er om bekend dat hij de boel vernielt.

'Commander Bond, how are you?'
'Fine. Good to see you, Manuel.'

Bond en hotelier Manuel blijken elkaar vóór On Her Majesty’s Secret Service ook al ontmoet te hebben. Buiten beeld althans. Voor ons is Manuel nieuw. Voor wie OHMSS als eerste Bond-film ziet, zal het worst zijn. Die neemt klakkeloos aan dat deze Manuel al eerder zijn neus heeft laten zien. Maar voor de kijker die net een beetje into Bond komt, is het verwarrend. Die denkt: waar moet ik deze knakker van kennen? Nergens van dus.

Ook in Die Another Day blijkt Bond hotelmanager Mr. Chang te kennen. Wij niet. Helemaal verwarrend wordt het als Chang korte tijd later eigenlijk undercoveragent voor de Chinese geheime dienst blijkt te zijn. Dat zou betekenen dat deze Chinese agent bij een eerder bezoek van Bond ook al achter de hotelbalie stond. Die neemt zijn werk wel héél serieus!

Maar er zijn ook personen die Bond al eerder heeft ontmoet. Figuren die voor ons kompleet onbekend zijn. Helemaal misleidend is daarom de ontmoeting tussen Bond en Pola Ivanova in A View to a Kill. Als Bond na een bijna noodlottige duikavond boven komt, ontmoet hij daar de Russische agente Ivanova. De herkenning is zo overduidelijk ('Pola Ivanova!', aldus Bond) dat je als argeloze kijker meteen begint te rekenen in welke van de vorige films zij ook al weer zat. In geen dus.

'James, that night in London when I was with the Bolshoi...'
'What a performance!'
'In my dressing room later...'
'Did you know I was an agent with orders to seduce you?'
'Why do you think I sent you three dozen red roses?'

Ook reuzin Rosika Miklos die Bond in The Living Daylights helpt om General Koskov (de jarige Krabbé) van oost naar west te transporteren via een pijpleiding, is een bekende van 007.

'Good to work with you again, Mr Bond.'

Wanneer dan?

In dezelfde film arriveert Bond in een hotel Wenen:

'Good afternoon, Mr Bond. You will need your usual suite?'
'Not tonight, Hans.'
(...)
'Shall I have vodka martinis sent up?'
'Shaken, not stirred.'
'Of course.'

Dit is slechts een handvol bekende bestemmingen en verre vrienden waar wij niets van afweten. Laat je niet misleiden. Ook wanneer het juist andersom is. Als Bond in zijn volgende avontuur net doet alsof hij Miss Moneypenny voor het eerst ontmoet – laat hem maar. Om over zijn eerste ontmoetingen met Felix Leiter, in zowel Dr. No (1962) als Casino Royale (2006), maar te zwijgen...

Pensioen

Niet alleen Sinterklaas is jarig op 5 december (want eigenlijk is hij jarig op 6 december, dus de vergelijking loopt meteen al mank), maar ook Bond-boef Jeroen Krabbé. Je weet wel, die van Streetview. Hij is vandaag 65 jaar geworden, vandaar een eervolle vermelding op Bond Blog. Bij 64 en 66 had ik het niet gedaan...

Avatar

Met de nieuwe James Cameron Avatar in het vooruitzicht, moet ik toch de Bond-film Tomorrow Never Dies uit 1997 even aanhalen. Eén van de werktitels voor deze achttiende Bond-film was namelijk ook Avatar. Mocht dat de werkelijke titel zijn geworden voor een 007-film, dan had Cameron niet eens aan Avatar gedacht als naam voor zijn film. En ik weet niet hoe belangrijk deze titel voor zijn nieuwe film is, maar als deze film onder een andere naam niet gemaakt had kunnen worden, dan had James Cameron misschien nog steeds moeten teren op zijn succes Titanic.

Wektitels of alternatieve titels doen het bij Bond altijd goed. Bij Tomorrow Never Dies, dat in eerste instantie Tomorrow Never Lies werd genoemd, zijn daar: Shamelady, Shatterhand, Zero Windchill en Aquatica, om een er een handvol te noemen.

Avatar zat hier dus ook bij. Dat mij direct doet denken aan zo'n plaatje bij een forumaccount. Het schijnt nu al de meest bijzondere film van de 21e eeuw te worden en wordt omgeven door mysterie. Nog een paar nachtjes slapen, op 17 december draait de nieuwe James Cameron in de bioscoop.

Judi Dench terug als M in Bond 23

Judi Dench (M) moet vrij houden in de lente van 2011. Dan is zij namelijk nodig voor de opname van Bond 23.

Er zit weer schot in de zaak. Werd Daniel Craig in oktober nog op zijn vingers getikt toen hij over een mogelijke begindatum begon, de reactie van de (op 9 december) 75-jarige actrice klinkt solide. Maar misschien komt dat door haar autoriteit. Als M iets zegt, dan is het waar.

Het is logisch dat de filmmakers de vaste acteurs ruim van te voren moeten inlichten over hun beschikbaarheid. Judi Dench reageert praktisch op deze mededeling: na de opnames van de Bond-film kan ze mooi de bühne weer op.

Hoewel geen verrassing is dit gelijk de bevestiging dat Judi Dench weer in de volgende Bond-film zit. Haar zevende sinds GoldenEye in 1995.

Prins 007

Het is een gerucht dat al meer dan vijftig jaar bestaat: het personage James Bond is gebaseerd op onze prins Bernhard.

Vorig jaar in het radioprogramma BNN Today, ten tijden van honderd jaar Fleming, heb ik het er nog over gehad. Maar mijn antwoord blijft: Bernhard en Ian Fleming hebben elkaar gekend. Let wel: James Bond is niet gebaseerd op prins Bernhard. Niet op Bernhard alleen in ieder geval. Bond is een verzameling van flamboyante figuren, onder wie Ian Fleming zelf.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog verbleef prins Bernhard met zijn gezin in Londen. Al gauw vetrok prinses Juliana naar Canada, waardoor Bernhard samen met zijn schoonmoeder koningin Wilhelmina achterbleef in het oorlogsgebied.

De Britten waren echter niet zeker van zijn loyaliteit tegenover de geallieerden, dus stuurden ze commander Ian Fleming op de prins af om hem te schaduwen. Hoe de twee uiteindelijk bevriend zijn geraakt blijft onduidelijk, maar het verhaal gaat dat ze regelmatig samen in een herenclub te vinden waren.

Op een bewuste avond nam Bernhard afscheid van zijn kompanen, onder wie Fleming. De prins werd overgehaald om nog een afzakkertje te nemen, stemde toe en kort daarop werd het verblijf waar Bernhard overnachtte platgebombardeerd door zijn voormalig landgenoten. Met andere woorden: Ian Fleming heeft Bernhard behoedt voor een vroege dood.

Eind jaren vijftig: Ian Fleming is bezig met zijn negende Bond-boek Thunderball. Op zoek naar een naam voor een schurk denkt hij aan zijn vroegere maat Bernhard.

Count Lippe is geboren.

Fleming zat er met deze schurkenrol niet eens ver naast. En dat is gelijk het enige vaststaand feit uit deze geschiedenis.

Wodka

Ramses Shaffy heeft nooit een Bond-song gezongen, noch in een Bond-film gespeeld.

De enige overeenkomst die ik kan bedenken: wodka.

Proost.

Waar is Jeff Marshall gebleven?

Ken je deze nog? De litho's van Jeff Marshall. Ineens waren ze er, en ineens waren ze ook weer weg. Tot een reeks uit de Brosnan-serie is het nooit gekomen. Laat staan een litho van Daniel Craig of een officiële filmposter. Was Jeff Marshalls potlood plots gebroken en was hij zijn puntenslijper kwijt?

Destijds, dat zal eind jaren negentig zijn geweest, doken opeens Bond-posters van Jeff Marshall op. Frisse prenten van oude Bond-films die de perfecte Bond-stijl ademde. Ware kunstwerkjes.

Met de komst van fotomontages waren de tijden van getekende posters grotendeels verleden tijd. Dan maar de hoop op een verstandig besluit van de dvd-makers: gebruik de Marshalls als dvd-cover.

Dat is nooit gebeurd en gaat ook niet gebeuren.

Jeff Marshall lijkt van de aardboden verdwenen. We moeten het doen met zestien prachtige filmposters, van Dr. No tot en met Licence to Kill. Plus een rijtje Bond-gerelateerde platen. Marshall heeft nog wel een lijn Corgi-titels mogen voorzien van een verpakking, maar doorgedrongen tot de filmmakers is hij niet.

Dan heeft Drew Struzan het toch beter voor elkaar - die maakte destijds Star Wars en Indiana Jones en doet dat recentelijk nog steeds. Waar is de tijd gebleven dat een Bond-poster uit een ambachtelijk stukje tekenwerk bestond? Met Jeff Marshall had het Bond-team een kunstenaar binnen handbereik die dit klusje met plezier had willen klaren.

Bekijk de litho's van Jeff Marshall hier.

Twitter

Ehm, Bond Blog zit nu ook op Twitter. Ik heb me laten overtuigen. We zien wel wat het oplevert...

De vergeten James Bond

Wat een klein uurtje De wereld draait door al oplevert aan blogmateriaal: Tina Turner 70 jaar (van harte) en de Beeld & Geluid Oeuvreprijs voor Ad van Liempt.

Ad van Liempt heb ik in 2002 gesproken nadat bij Andere tijden een aflevering getiteld De vergeten James Bond was uitgezonden. Ik had deze special over OHMSS helaas gemist, zodat ik met lood in de schoenen contact opnam met de redactie van het tv-programma. Van Liempt persoonlijk aan de telefoon die mij in alle rust te woord stond en vertelde dat de herhaling (destijds) komende zaterdag op tv te zien was.

Het beloofde een bijzondere uitzending, want Andere tijden had het laatste interview met regisseur Peter Hunt, die vlak na de opname was overleden. En natuurlijk kwam ook George Lazenby aan het woord. De acteur blijkt lijnrecht tegenover zijn regisseur te staan en vertelt een compleet ander verhaal over de problemen op de set.

De vergeten James Bond, plus ander interessant materiaal, bekijk het hier. ...En drie hoeraatjes voor Tina Turner.

Een historische gebeurtenis

We vieren dit jaar een viertal jubilea:

40 jaar On Her Majesty's Secret Service (1969)
30 jaar Moonraker (1979)

20 jaar Licence to Kill (1989)

10 jaar The World Is Not Enough (1999)

Quizvraag: waar zit de stijlbreuk?

Het zat er al lange tijd aan te komen dat in 2009 geen Bond-film zou verschijnen. Nu tegen het eind van het jaar kunnen we inderdaad stellen dat het niet is gelukt deze lijn vol te houden - zoals ook al was gebeurd in 2007.

Is dat erg? Natuurlijk niet. Maar kom over tien jaar niet aan met de klacht dat we nog steeds met dezelfde vier films feest moeten vieren.

Hoe ik het jubileum in ga vullen? Alle films moeten bekeken worden, via de beamer. Maar dat is niet genoeg. Een inleidend praatje vooraf? Een marathon? Ik heb zelf nooit de lol ingezien van marathons. Beetje domme bezigheid en weinig inspirerend. Zal ik de films juist laten zien aan mensen die ze nog niet zo goed kennen? Of zal ik alleen Jouri vragen om te komen kijken?

Ik kom er, hoe kan het ook anders, gauw op terug.

Veren

Veel aandacht voor het nieuwe album van Shirley Bassey. Gisteren was fan Gerard Joling te gast in De Wereld Draait Door om een paar van zijn veren in Dame Shirley te steken. In dit geval is het geoorloofd.

James Bond kwam natuurlijk ook aan bod. Live-versies van de drie Bond-songs werden vertoond, John Barry werd aangehaald. Al met al een prima Bond-score deze laatste tien minuten van het programma.

Ik kijk altijd met argwaan naar leken die over Bond praten. Hoeveel onnozele pogingen worden gedaan over een onderwerp waarover iedereen denkt te kunnen praten? De bekende Nederlandse componist Louis Andriessen kwam niet verder dan de titels Goldfinger en Diamonds. ...Diamonds?

Joling is geen graadmeter als het om Shirley Bassey gaat - hij is fan. Net als ik geen objectief oordeel kan geven over een nieuwe Bond-film of een nieuwe song. Ondanks dat er volgens de ex-Topper regelmatig uit een bekende vaatje getapt wordt, vertoont de 72-jarige Bassey nauwelijks schrammen. Hier en daar een valse uithaal, maar dat heeft te maken met emotie. Echte emotie.

The Performance: de eerste originele Bassey in twintig jaar. Prachtig kerstcadeau. Het zal ook ongeveer mijn eerste cd sinds twintig jaar zijn...

Puur Bond

Laten we één ding duidelijk stellen: ik heb geen hekel aan de songs Tomorrow Never Dies van Sheryl Crow en Another Way to Die van Jack White en Alicia Keys. Het probleem met die nummers is alleen dat er een beter alternatief is.

Ik kom hier op, omdat ik No Good About Goodbye van Shirley Bassey niet uit mijn hoofd krijg. Componist David Arnold blijft er bij: het juweeltje is nooit in de race geweest als titelsong voor Quantum of Solace. Toch word ik verdrietig bij het idee dat dit nummer niet voor de film is gebruikt. Stel dat het nummer inderdaad vorig jaar als klaar was: hoe stom kun je zijn als producer?

Hetzelfde geldt min of meer voor Surrender van k.d. lang, het nummer dat te horen is tijdens de aftiteling van Tomorrow Never Dies. Ook deze song klinkt prachtig en ademt, net als het recente werk van Bassey, puur Bond.

Ik ga niet blindelings mee met alles wat David Arnold schrijft voor de Bond-films. Er zijn redenen te noemen dat hij toch de mindere van voormalig huiscomponist John Barry is. Het blijft echter dat Arnold (samen met schrijver Don Black) weldegelijk weet hoe hij een Bond-song moet maken. Jammer dat hij deze kans nauwelijks krijgt.

Zowel Surrender als No Good About Goodbye hadden de titelsongs van Bond-films moeten zijn. Daar hadden de films echt beter van geworden en het 'Bond-gevoel' in de bioscoop zeker versterkt.

Producers Broccoli en Wilson moeten mij in het vervolg maar laten kiezen. Ik weet precies wat het volk wil...

Streetview

Dat Streetview, dat werkt bijzonder verslavend. Wat staat er ontzettend veel op. Ook even bij Bond-boef Jeroen Krabbé in de straat gekeken. En wat blijkt: hij staat gewoon voor het raam van zijn woning! Terwijl ik toch dacht dat deze prachtige functie bijzonder discreet zou zijn. Dat valt wat tegen.

Gezien Jeroen Krabbé niet gespeend van ijdelheid is, kan ik begrijpen dat de makers van Streetview hem eerst even een belletje hebben gegeven. Hij had namelijk eerder al aan de lijn gehangen met de vraag wanneer ze zijn straat onder de loep zouden nemen.

Nonchalant, maar zeer bewust, verschijnt de acteur precies op het juiste moment in de spotlight.

Smile!

Wie wijst de volgende acteur uit een Bond-film aan op Streetview?

No Good About Goodbye

David Arnold ontkent het, maar ik verzeker dat onderstaand nummer van Dame Shirley Bassey de bedoeling was. Dit had de titelsong van Quantum of Solace moeten zijn.

Zo simpel kan een Bond-nummer klinken. Zo simpel hoort een Bond-nummer te klinken.

De beste film van het decennium

Moeten we er enige waarde aan hechten? Het zoveelste best of-lijstje, dit keer van Times Online. Casino Royale eindigt op een knappe nummer acht in de lijst van honderd beste films van het decennium. Die Another Day (2002) en Quantum of Solace (2008) komen er niet in voor. Het bewijst maar weer dat Casino Royale een schot in de roos is.

De films die nóg beter werden bevonden: The Last King of Scotland (7), Slumdog Millionaire (6), Team America: World Police (5), Grizzly Man (4), No Country for Old Men (3), The Bourne Supremacy/Ultimatum (2) en Caché (1). Hiervan heb ik alleen nummer vijf en zes niet op dvd.

Caché was zeker goed, maar deed mij jammer genoeg niet erg veel. Van de twee genoemde Bourne-films (waarom alletwee überhaupt?) vind ik de laatste van het duo nog het aardigst, alhoewel de eerste uit de triologie mij persoonlijk het meest bekoort. Old Men vond ik verrassend goed. Lekker langzaam, prachtig uitgewerkt. Grizzly Man is een documentaire over een gek die zijn liefde voor de grizzlybeer niet overleeft. Een verhaal dat het vooral moet hebben van de laatste geluidsopname van deze Timothy Treadwell - we krijgen deze uiteindelijk niet te horen. En dan The Last King of Scotland. Een aantal weken geleden bekeken. Oscarwinnaar Forest Whitaker als Idi Amin is dè perfecte Bond-schurk. Helaas is het allemaal waargebeurd.

Of het terecht is dat deze zeven voor gaan? Ach, een Bond-film als allerbeste van de afgelopen tien jaar vermelden, dat kan gewoon niet. Dan word je echt niet meer serieus genomen. Vandaar dat een achtste plaats het hoogst haalbaar is.

Voor mij geldt dat ik van de zes films uit dit rijtje toch het meest genoten heb van James Bond. Kortom, Casino Royale is stiekem toch de beste film van het decennium. Alleen niemand durft het te zeggen...

De urgentie van 007

De val van de muur, vandaag precies twintig jaar geleden. Een hoogtepunt voor Duitsland en Europa - want het markeerde het eind van de Koude Oorlog. Maar niet iedereen was gelukkig met oost en west gebroederlijk naast elkaar. Want zonder dreiging - wat had Bond hier nog te zoeken?

Niets.

En dat betekende mede het grootste gat ooit tussen twee Bond-films Licence to Kill (1989) en GoldenEye (1995). Bond was een beetje uitgekakt, dat bleek overigens al uit het thema van Licence to Kill, dat als een van de weinige Bond-films niets met de Koude Oorlog te maken had.

In november 1989 was de grootste inspiratiebron weggevallen: een werkelijke dreiging. De 007-films waren op bepaalde punten al behoorlijk ongeloofwaardig, maar het was toch ontzettend fijn dat de Russen zowel in het echte leven als in de film de boeven waren. Lekker overzichtelijk. Na de val van de muur werd alles veel ingewikkelder.

Vandaar dat de Bond-makers halverwege de jaren negentig, na veel puzzelen, terugkwamen met een opmerkelijke film, waarin de Koude Oorlog weldegelijk een rol speelt, maar dan op de achtergrond. Zo laten de makers in de trailer weten:

It's a new world
With new enemies
And new threats
But you can still depend
On one man
007

Bond werkt samen met de Russen, zet voor het eerst zelf voet op Russische bodem en vecht tegen een nieuwe vijand: een landgenoot.



Dit werkte zeer goed in GoldenEye, maar Bond kon niet uit dit vaatje blijven tappen. Vandaar dat de Brosnan-films gaandeweg minder interessant werden. Meer spektakel, maar minder van belang. Voer voor een onbezorgde zaterdagavond. Tot vandaag de dag. En omdat Bond zich niet durft te wagen aan Al Qaida, blijft de urgentie van 007 voorlopig ver te zoeken.

Een prachtige Annaud

Het lijkt wel een inhaalslag. Niet alleen voor mij, maar ook op tv. Op RTL8. Eind september La guerre du feu, nu was L'ours aan de beurt.

Vrijdag deze prachtige Annaud gezien. Zoals je kunt zeggen 'een spannende Hitchcock', 'een gepassioneerde Pasolini', 'een lekkere Scorsese'.

L'ours, of The Bear, uit 1988 van Jean-Jacques Annaud. Je weet wel, de regisseur van mijn favoriete film of all time The Name of the Rose. Opvolger L'ours is totaal anders. Maar wederom schilderachtig mooi en zo ontzettend echt. Rook je in The Name of the Rose de Middeleeuwen, hier duik je in een avontuur waarin beren de hoofdrol spelen, en de wilde beesten komen over als acteurs! Zo waanzinnig knap gemaakt. Je blijft je constant afvragen: hoe doet-ie dat? Uiteraard verdient een fantastische trainer daar de credits voor, maar het is Annaud die het op beeld heeft vastgelegd.

Net als bij La guerre du feu ook nu een rol voor een acteur die later in een Bond-film zou spelen: Tchéky Karyo uit GoldenEye. Zo, dat was de Bond-link in dit verhaal.

He did it again

Hij is er weer over begonnen. Niet uit zichzelf natuurlijk, net als Balkenende nooit over zijn kandidatuur als EU-president begint. Opnieuw noemt hij 'eind 2010' als startdatum, dus draait Bond 23 volgens Daniel Craig over precies twee jaar in de bios.

Waarom hij die datum noemt? Dat heeft hij gelezen op deze blog.

Een sublieme cover

Waarom een prachtige tune opnieuw maken? Omdat de nostalgie het nóg beter maakt. Wie het thema van The Persuaders! kent, krijgt ongetwijfeld heimwee naar vroeger bij het volgende filmpje. Een sublieme cover. Geluid aan uiteraard, het gaat om de muziek, niet zozeer om de beelden. Ik heb 'm al op m'n iPod staan...



Prachtige serie trouwens. Al enige tijd uit op dvd (als De versierders), en met 24 afleveringen goed te overzien. Roger Moore als Lord Brett Sinclair, als altijd geestig en goed, en Tony Curtis als Danny Wilde, die zijn rol met zoveel gemak lijkt te spelen dat het plezier hem juist in die relaxte houding zit. De heren zijn fantatisch goed aan elkaar gewaagd en hebben zichtbaar lol. Ook met Laurence Naismith uit Diamonds Are Forever en gastoptredens van een heel Bond-arsenaal: Bernard Lee, Lois Maxwell, George Baker, Shane Rimmer, Geoffrey Keen en Catherine von Schell. Peter Hunt regisseerde een aflevering, evenals Roger Moore zelf. En dat thema is natuurlijk van niemand minder dan John Barry.

Na twee seizoenen (1971 en 1972) vond vooral Roger Moore het welletjes en kon zodoende in één keer doorstromen naar Live and Let Die. Eindelijk had hij tijd voor Bond.

Vragen zonder antwoord 2

Ergens in juli mee begonnen: de rubriek Vragen zonder antwoord. Dan hierbij eindelijk een vervolg.

De stem van Goldfinger in de gelijknamige Bond-film uit 1964 is niet de stem van acteur Gert Fröbe, die de slechterik met flair neerzet. Aan stemartiest Michael Collins de taak om Goldfinger verstaanbaar te maken - Fröbe scheen erg beroerd Engels te spreken. Geen nood, zeker niet in de jaren zestig, waarbij om de haverklap (en met succes) werd nagesynchroniseerd. In Dr. No schijnen alle dames (behalve Lois Maxwell als Miss Moneypenny) een andere stem te hebben gekregen.

Maar nu de kwestie: Gert Fröbe was een Duitser. Goldfinger daarentegen is een Engelsman. 'Al klinkt hij niet zo', zegt Felix Leiter tegen Bond. Dat is toch raar als je bedenkt dat het Duitse gemompel van Fröbe werd vervangen door de stem van Engelsman Collins, maar wél met een Duits accent? Met Collins achter de hand hadden ze Engelsman Goldfinger toch net zo goed proper English kunnen laten spreken?

A waste of talent: Desmond Llewelyn in For Your Eyes Only, verkleed als priester. Nu was het de bedoeling om M (Bernard Lee) hierin te laten optreden. Maar wegens ziekte en korte tijd later het overlijden van Lee, is de bijdrage van M verdeeld over Q (Llewelyn) en minister Frederick Gray (Geoffrey Keen). Hoe dan ook, Q in de biechtstoel slaat helemaal nergens op. Hij zou Bond advies moeten geven over de locatie waar het ATAC-systeem zich bevindt, namelijk op een plaats die St. Cyrils wordt genoemd. Q geeft aan dat het een speld in een hooiberg is, omdat er over Griekenland tal van locaties zijn die St. Cyrils heten. Hierop zegt Bond quasi wijs dat hij wel weet bij wie hij voor de juiste informatie moet zijn, bij Colombo.

Met andere woorden, het optreden van Q is totaal nutteloos. Bond had meteen naar Colombo kunnen gaan. Waarom Q opzadelen met een waardeloos ritje naar Griekenland?

Zit er een steek onder water naar George Lazenby in The Man with the Golden Gun? Als Bond aan het eind van de film tegen Goodnight zegt dat de automatische piloot achter het roer van Scaramanga's junk zit, noemt hij de naam George. Ik moest gelijk aan George Lazenby denken. Heeft die na zijn Bond-debacle een nieuwe baan gevonden als schipper?

Prince of Darkness

Christopher Lee, Sir Christopher Lee, is geridderd. The Prince of Whales heeft The Prince of Darkness gisteren officieel op de schouder geklopt. Christopher Lee, SIR Christopher Lee verdient het.

De ster uit tal van Hammer Horrors, Sherlock Holmes, James Bond, Star Wars en Lord of the Rings, is inmiddels 87 jaar. Volgend jaar komt na een hiaat van meer dan dertig jaar een nieuwe Hammer Horror met hem uit, waarin hij samen met Hilary Swank speelt. Geproduceerd door ónze John de Mol, die de rechten van Hammer een aantal jaar geleden heeft gekocht.

Het kan geen toeval zijn dat Count Dracula zijn CBE heeft ontvangen op de avond vóór Halloween...

Stiekem fan

Film is universeel. Dat is zo makkelijk aan film. Een Chinees begrijpt het verhaal van een Hollandse boer als er ondertitels onder staan. Wij kunnen een Russische geschiedenis volgen als we er een vertaling bij krijgen. De Nederlandse film, die bestaat niet. Film is film. In welke taal dan ook. 

Tot zover mijn stelling.

De Nederlandstalige film, die bestaat wel. Dat is, de naam zegt het eigenlijk al, een film waarin, voor het overgrote deel, Nederlands gesproken wordt. Het gaat relatief goed met de Nederlandstalige films. Er wordt niet met geld gesmeten, zodat spektakelfilms nog steeds van overzee moeten komen, maar we kabbelen lekker voort.

Maar ik ga er niet gauw heen. Als ik een bioscoopkaartje van pak 'm weg 8 tot 10 euro koop, wil ik blijkbaar spektakel. Herrie die je thuis nauwelijks kunt creëren. Grootse slagvelden op het immens grote doek. …Dat dacht ik tenminste. Maar de nieuwe Nederlandstalige film Terug naar de kust heeft mijn interesse, en die ga ik dan ook zeker in de bioscoop zien. Een Nederlandstalige thriller, daar heb ik blijkbaar wel zin in.
 

Ik ken het gelijknamige boek van Saskia Noort niet. Mijn eega wel, die leest ze stuk. Ik ben op dit moment bezig in Stieg Larssons Mannen die vrouwen haten. Ook onlangs verfilmd. En daar beleef ik erg veel plezier aan.

Hoe komt het dat ik een Nederlandstalige thriller wel zie zitten? Het genre spreekt me aan, dat is zeker. En het is lang geleden dat ik goede suspense heb gezien. Ik heb gewoon zin in een goede thriller! Daarbij: de recensies die ik heb gelezen, zijn overwegend positief. Dat helpt een stuk.

Met Terug naar de kust lijkt hoofdrolspeelster Linda de Mol, jawel, iets te doen wat Sean Connery nooit is gelukt; het juk van vorige successen van zich af te werpen. Connery blijft tot op de dag van vandaag James Bond. Linda de Mol schijnt in haar debuutfilm niet de blonde huppel te zijn die we zo goed kennen. Maar een actrice die weet te overtuigen.

Toevallig zit ik midden in Gooische vrouwen. Nooit eerder gezien en net nu ze een ring hebben alles in één keer op dvd. Ik lach me rot.

...Linda de Mol in één adem met Sean Connery. Misschien ben ik stiekem fan?

Roger Moore back in action

Bond-scenarist valt nep-kerk aan

Scenarioschrijver Paul Haggis (Casino Royale en Quantum of Solace) is boos op de Scientology kerk. Ik wist niet dat de Oscar-winnaar aanhanger was van deze sekte – in ieder geval brengt hij deze enge geloofsgemeenschap ernstig aan het wankelen. Chapeau Haggis!

Hollywood lijkt bezeten door Scientology. De bekendste aanstellers: Tom Cruise en John Travolta. Voor Travolta is het extra wrang dat hij zicht heeft ingelaten met de nep-godsdienst; begin dit jaar overleed zijn zwaar autistische zoon. Volgens Scientology bestaat autisme namelijk niet, dus hoef je er ook niets tegen te doen.

Vorig jaar in een onthullende BBC-documentaire wordt de gekte die Scientology heet genadeloos uit de doeken gedaan. Verslaggever John Sweeney wist geen voet tussen de deur te krijgen, maar liet daardoor wel zien hoe de kerk haar leden hersenspoelt. Hij werd ahtervolgd, tegengewerkt, geweerd – tot hij zijn geduld verliest en als een klein kind gaat schreeuwen tegen PR-bobo Tommy Davis. Dat had hij niet moeten doen, geeft hij later beschamend toe. Maar het toont de onmacht aan, de muur waartegen hij praat. Bikkelhard en onvermurwbaar. Scientology wordt er alleen maar enger door.



Paul Haggis heeft Tommy Davis deze zomer een stevige brief gestuurd. Daarin windt de schrijver zich op over de homofobe houding van Scientology. Dat de leden van de kerk geen contact mogen hebben met andersdenkenden, wordt door Davis in de media keihard ontkend. Ook dit is Haggis in het verkeerde keelgat geschoten. Zijn brief lekte deze week naar de pers.

Na zijn zeer waardevolle bijdrage aan Casino Royale, had ik Haggis zeer hoog zitten. Nu ik te horen krijg dat hij zich al 35 jaar inzet voor de hokus pokus van Scientology, begin ik toch aan zijn genialiteit te twijfelen. Toch, als het hem lukt de sekte richting de afgrond te dirigeren, is zijn lidmaatschap toch niet voor niets geweest. Ik houd het er maar op dat het 35 jaar geleden een stuk gemoedelijker was bij Scientology.

Het zij Haggis bijna vergeven.

De Bond-link

Het is dat er geen tijd voor was, anders zou er aankomende zaterdag in het radioprogramma Verre Verwanten van Teleac even over Quantum of Solace gesproken worden, door niemand minder dan prof. dr. Kees de Jager. Hij noemde de sterrenwacht in Chili (de VLT, very large telescope) uit Quantum of Solace als dé toekomst op het gebied van sterrenkunde. En als professor De Jager dat zegt, dan IS het zo.

Ik moet dat toch wat vaker doen: Bond in de uitzending strooien. Het is zo'n kleine moeite. En presentator Ben Kolster is ook een liefhebber van 007. Geen kenner, want in de uitzending van Avifauna van afgelopen zaterdag is hem de Bond-link niet opgevallen. Want wie zaterdag heeft geluisterd, heeft tijdens de introductie een stuk uit Live and Let Die kunnen opmerken.

De voorlaatste keer dat Bond ter sprake kwam, was in het SieboldHuis in Leiden. Daar staat Japan centraal en toen kon ik niet anders dan You Only Live Twice tevoorschijn halen. Prof. dr. Matthi Forrer die daar als gast was aangeschoven, wist uiteraard van dichter Matsuo Basho, maar niet dat hij de schrijver van de bekende haiku You Only Live Twice was. Dat was compleet nieuw voor de professor. De haiku die Forrer directer aanspreekt: De oude vijver, de kikker springt erin, plons, het geluid van water, maar ja, omdat ik niet water houd, drink ik meestal wijn. Of dit laatste over de wijn ook bij het gedicht hoort, dat weet ik eerlijk gezegd niet.

Vorig jaar in het Teylers Museum in Haarlem werd We Have All the Time in the World van Louis Armstrong gedraaid. Met uiteraard de vermelding van OHMSS in de afkondiging. Maar gek genoeg zijn dat de enige Bond-momenten die in Verre Verwanten te horen zijn geweest. From Russia with Love is al eens eerder gedraaid, toen ik er nog niet werkte. En dat nummer wil Ben graag nog eens horen. Dus… binnenkort in Verre Verwanten treedt Matt Monro weer op. Ik zal mij alvast buigen over een passende afkondiging.