De ultieme James Bond

Negentig jaar Sean Connery

Vandaag viert Sean Connery zijn negentigste verjaardag. De geboren Schot, die in 1962 als eerste acteur op het witte doek verscheen als Ian Flemings geheim agent 007, wordt anno 2020 nog steeds gezien als de ultieme James Bond. Vaak gekopieerd, nooit geëvenaard.

Foto: Annie Liebovitz, 2008

Ter ere van zijn negentigste geboortedag houdt Bond Blog de zeven Bond-vertolkingen van Sir Sean tegen het licht, in een discutabele lijst van minder inspirerend tot het toonbeeld van zelfverzekerdheid.

7. You Only Live Twice (1967)

‘Sean Connery IS James Bond’, daarover laat de poster van You Only Live Twice geen misverstand bestaan. Connery moet het in zijn vijfde Bond-film in zes jaar tijd opnemen tegen een leger aan James Bonds in de parodie Casino Royale, ook al is dat appels met peren vergelijken. Connery, de enige echte Bond, is de troef van producentenduo Saltzman en Broccoli waarmee de miljoenenproductie het geld dubbel en dwars moet terugverdienen. Dat lukt zonder enige moeite. 

You Only Live Twice (1967)

Voor de acteur zelf is de lol er inmiddels wel af. Connery acteert in deze film op de automatische piloot. Het wordt een zware opnameperiode in snoeiheet Japan, waar Connery bij aankomst in het land van de rijzende zon door de pers wordt belaagd... tot op de wc.

De eigenlijke hoofdrolspeler in deze film heet Ken Adam, die met zijn vulkaanset zijn stoutste droom in vervulling ziet gaan; Sean Connery hoeft enkel te figureren als de geheim agent die inmiddels als een irritant stuk kauwgom aan een kledingstuk aan hem is gaan kleven. Na You Only Live Twice houdt hij het dan ook voor gezien...

6. Diamonds Are Forever (1971)

Maar dan hadden we het nooit tot zeven films gered. Na één avontuur absentie keert de oorspronkelijke James Bond tien kilo zwaarder en met grijs op de slapen toch weer terug in de rol die hem wereldroem vergaarde.

Diamonds Are Forever (1971)

Netjes binnen de afgesproken opnametijd van 18 maanden en tegen een betaling van 1,25 miljoen dollar doet de Schot wat van hem wordt verlangd. En deze keer met zichtbaar meer plezier. Wie het tegendeel beweert moet de film nog maar eens bekijken. Met voor de tweede keer Guy Hamilton aan het roer van een Bond-film mag het allemaal wat luchtiger. Diamonds Are Forever is overigens de enige Bond-film waarvoor opnamen zijn gemaakt in Nederland.

Dat astronomische honorarium van 1,25 miljoen (althans voor die tijd) schenkt Connery in zijn geheel aan de door hem mede-opgerichte Scottish International Education Trust. En daarmee loopt het James Bond-avontuur voor Sean Connery, tien jaar nadat hij de rol heeft geaccepteerd, voorgoed ten einde...

5. Never Say Never Again (1983)

Niet helemaal dus. Voor de tweede maal in zijn acteercarrière komt Sean Connery terug op zijn definitieve afscheid van de rol van James Bond. Ditmaal is het niet Cubby Broccoli die hem contracteert in de originele Bond-reeks, maar Kevin McClory, waarmee Broccoli al zo’n twintig jaar overhoop ligt.

Never Say Never Again (1983)

In deze remake van de Bond-klassieker Thunderball speelt Connery een geheim agent op leeftijd. En dat doet hij met humor, charme en plezier. Zijn natuurlijke uitstraling heeft in de loop der jaren niets aan kracht ingeboet, het lijkt er zelfs op dat de acteur er steeds beter uit gaat zien naarmate de jaren verstrijken.

In november 1983 gaat Never Say Never Again in première tijdens de Internationale Filmweek Amsterdam. Het is voor de eerste keer dat er castleden van een Bond-film aanwezig zijn tijdens een Nederlandse Bond-première, onder wie de hoofdrolspeler.

Ondanks dat de productie van dit buitenbeentje binnen de Bond-films een zootje is, brengt Connery het er met zijn medespelers Barbara Carrera, Klaus-Maria Brandauer én Rowan Atkinson uitstekend vanaf. Het ultieme Bond-gevoel weet de film, met name door het gebrek aan de juiste muziek, niet te bereiken, maar de aanwezigheid van oer-Bond Connery doet de film veel goed.

4. Dr. No (1962)

In zijn eerste Bond-film is Connery nog zoekende naar de juiste toon. Hoewel hij het er in deze vuurdoop overtuigend vanaf brengt, is zijn geheim agent nog een tikkeltje te serieus. Zijn introductie is er echter een om in te lijsten. De manier waarop hij voor de eerste keer de beroemde zin ‘Bond, James Bond’ uitspreekt, is een onvervalste cinemaklassieker.

Dr. No (1962)

Het is vooral de verdienste van regisseur Terence Young dat Connery direct wordt geaccepteerd als James Bond. Young weet van de ruwe diamant een ‘gentleman spy’ te maken. Iets wat Bonds geestelijk vader Ian Fleming gaandeweg ook in de gaten krijgt; hij zag in eerste instantie niets in het voorkomen van de Schot die in niets in de buurt kwam van zíjn idee van James Bond.

Connery weet Fleming zodanig te overtuigen met zijn vertolking, dat de schrijver in zijn volgende roman, On Her Majesty’s Secret Service, Bond zelfs een Schotse achtergrond geeft.

3. Thunderball (1965)

In zijn vierde Bond-film heeft Connery het personage van Mr. Kiss Kiss Bang Bang helemaal in de vingers: relaxed waar het kan, serieus waar het moet. Buitengewoon plezierig is wanneer Bond zijn vijand Largo een hak zet; aan de casinotafel tijdens een potje baccarat of tijdens het kleiduivenschieten. Bond weet dat hij zich op glad ijs begeeft, het samenspel met de vijand wordt daardoor des te smakelijker.

Met Claudine Auger en Adolfo Celi in Thunderball (1965)

Het is vanaf Thunderball dat Connery publiekelijk aankondigt dat hij eigenlijk wel genoeg van James Bond begint te krijgen. Het publiek laat daarentegen het tegenovergestelde blijken: op het hoogtepunt van ‘spymania’ behaalt 007 aan de bioscoopkassa een recordrecette die pas met de komst van Skyfall (2012) wordt verbroken.

Door het enorme spektakel boven en onder water dreigt de figuur van James Bond op de achtergrond te raken. De dosering in deze film is echter nog redelijk, zodat Connery in Thunderball nog genoeg speelruimte krijgt, maar het technisch vernuft dat in deze film steeds meer terrein begint te winnen, is de acteur een doorn in het oog. Als het zo doorgaat met James Bond, hoeft het van hem niet meer...

2. From Russia with Love (1963)

De beste Bond-film van Sean Connery, dat vindt zowel de acteur zelf als ondergetekende, en misschien zelfs de beste James Bond-film aller tijden. Deze tweede Bond heeft alles in zich voor een echte spionagethriller; een Bond-film in de stijl van Hitchcock. Robert Shaw moet hier worden genoemd als Bonds ultieme tegenstander Red Grant. Een enerverender gevecht als op de Oriënt Express is nimmer verfilmd. 

Met Robert Shaw in From Russia with Love (1963)

Hoewel de opnameperiode vrij chaotisch verloopt (met maanden uitstel, een castlid dat komt te overlijden en een helikoptercrash waarbij regisseur Terence Young ter nauwernood aan de dood ontsnapt), klopt alles aan deze film. Connery toont zich zelfverzekerder dan in zijn eerste Bond-film, de internationale cast is ronduit subliem en John Barry dompelt de film voor de eerste keer onder in zijn typische Bond-sound.

From Russia with Love toont aan dat Dr. No geen toevalstreffer is geweest, James Bond begint hier een duidelijk eigen vorm te krijgen. Een vorm die tot in de perfectie wordt uitgebuit in de derde film...

1. Goldfinger (1964)

Goldfinger is de ultieme Bond-panache. Ook na meer dan vijftig jaar heeft het plezier dat de film uitstraalt op geen enkele manier aan kracht ingeboet. Connery is hier op zijn coolst en daarmee op zijn best. Iedere scène met Goldfinger-acteur Gert Fröbe is raak. Of het nu de interruptie van een potje gin rummy is, een doorgestoken golfgame of de klassieke scène waarbij Bond bijna in tweeën wordt gekliefd door een laserstraal.

Met de Aston Martin DB5 in Goldfinger (1964)

De derde Bond-film, voor de eerste keer onder regie van Guy Hamilton, is losser dan zijn twee voorgangers. Dat maakt dat Goldfinger zichzelf minder serieus neemt en er meer ruimte is voor ongelooflijke scènes, zoals die met de Aston Martin, de dodelijke bolhoed van Oddjob en het fonkelende interieur van Fort Knox.

En welke acteur kan zich zonder zich te hoeven schamen in een onesie vertonen? Dan ben je een baas hoor... 

Roger Moore en Sean Connery

Negentig jaar Sean Connery vandaag. Daarmee is hij de eerste James Bond-acteur die deze mijlpaal bereikt. Voorganger Barry Nelson en opvolger Roger Moore overleden beiden op 89-jarige leeftijd.

Hoe het de laatste jaren met Sean Connery gaat, is niet helemaal duidelijk. Verhalen over een vergevorderd stadium van vergeetachtigeheid doen al jaren de ronde, mede aangewakkerd door de summiere berichtgeving over de oud-acteur die tien jaar geleden aankondigde met pensioen te gaan en zich daarna uit het publieke leven terugtrok.

Foto’s van de laatste jaren laten inderdaad een sterk verouderde man zien, maar mag het als je tegen de negentig loopt?

Het is te hopen dat de ultieme James Bond nog een aantal jaren onder ons blijft...