Oude mannenfilms

James Bond is voor oude mannen. James Bond is verworden tot een geschiedenis. Een rijke geschiedenis weliswaar, maar James Bond is passé. Dat is niets om van te schrikken, want dat is hij al heel lang. Ook Mission: Impossible en zeker Indiana Jones behoren tot die categorie oude mannenfilms. Oude mannen willen ook wel eens naar de bioscoop.

En dat is gelijk het probleem: films worden niet louter voor oude mannen gemaakt. Oude mannen gaan heus wel naar de film, met in sommige gevallen een kind of kleinkind in het kielzog, maar voor de jeugd in de pyjama- en broodtrommelgeneratie, bestaat James Bond niet.

Mijn kinderen (15 en 12) kennen James Bond omdat ze vanaf baby al niets anders horen. Voor hen is het een buitenlandse oom die nooit op de koffie komt. Mijn jongste neefje van 4 daarentegen loopt rond in een Spidermanpak, speelt met Batmanpoppen van Barbieformaat en slaapt onder een Captain America-dekbed.

Nu zijn kleuters niet direct het speerpunt van 007. Het geeft alleen wel aan dat zij opgroeien met superhelden en vanzelf instromen als bioscoopkijker. De jeugd van de jaren 60 was wat dat betreft heel anders bedeeld. Tieners aten uit James Bond-lunchtrommels, droegen James Bond-sokken en legden James Bond-vloerpuzzels. Alles wat er nu in de 007-shop te vinden is, is van een overmatige luxe waar je niet eens meer ‘u’ tegen durft te zeggen, laat staan dat het voor kinderen is bedoeld.

Het is voor de filmmakers van James Bond altijd een sport geweest om met het verstrijken der jaren een jonger publiek aan te trekken. Eerst had je de Connery-generatie die in de jaren 60 op zijn wenken werd bediend. Een gedeelte daarvan haakte af toen Roger Moore voet aan wal zette, maar die bracht op zijn beurt weer een eigen schare fans op de been, zodat Bond met behulp van leentjebuur bij de blaxploitationfilms, de kungfurage en het ruimtegeweld vanzelf in de jaren 80 belandde.

Het bleek voor een jonger publiek steeds moeilijker om 007 te vinden. Maar kwam dat door de rimpels van Roger Moore, door de kwaliteit van de Bond-films of door het concurrerende aanbod? Bond was inmiddels door alle kanten ingehaald en al tien jaar geen trendsetter meer. Zo bont als in de jaren 60 heeft hij het niet meer gemaakt, toch draaiden de Bond-films ook in de jaren 80 geen cent verlies.

James Bond is wat dat betreft altijd lucratief geweest. Wat er in werd gepompt, kwam er dubbel en (in de meeste gevallen) dwars weer uit. Kijk maar naar Skyfall, een ware revival van de vijftigjarige filmheld. Bond had aan de kassa nooit eerder zo hoog gescoord. Dat jubileum hielp ongetwijfeld. Het steengoede nummer van Adele ook. Dat James Bond helemaal passé is, spreekt Skyfall dan ook sterk tegen. Deze miljarden-Bond staat sterk op zichzelf. Bond was even weer helemaal terug en moest aan de kassa alleen The Avengers voor laten gaan.

Derde Bond-films van een Bond-acteur bleken overigens eerder schoten in de roos: Goldfinger, The Spy Who Loved Me. Over The World Is Not Enough zijn de meningen sterk verdeeld, maar dat ligt niet aan de hoofdrolspeler. Pierce Brosnan doet het hartstikke fijn in zijn derde Bond. Maar als we drie derde Bond-films als hoogtepunt uit de serie mogen aanwijzen, bieden Goldfinger, Spy en Sky een mix van puik Bond-vermaak.

Toch beklijfde de populariteit van James Bond niet. Opvolger Spectre had het drie jaar later duidelijk moeilijker. Het bleek maar weer dat Bond zijn strepen iedere keer opnieuw moet verdienen, ongeacht zijn jarenlange heldendaden.

Lange tijd was James Bond voor de bioscoopexploitant een zegen. Er was een duidelijk verschil te zien in een jaar mét of zónder Bond. Dat adagium gaat inmiddels niet meer op. Al is het maar omdat er tegenwoordig vaker een jaar zónder dan mét Bond is.

Een nieuwe James Bond-acteur moet een kentering zijn. Het vertrouwen in geheim agent 007 ligt op dit moment op een dieptepunt. Het zijn alleen de oude mannen die sinds de aftiteling van No Time to Die met smart wachten op een volgende aankondiging, de rest van de wereldbevolking vermaakt zich prima met Barbie en Super Mario.

Om ook anno nu relevant te blijven, moet de nieuwe Bond de tienergeneratie aanspreken. Dat kan alleen met een jongere acteur in de hoofdrol. Van de buitenlandse oom naar de vroegrijpe neef die jou stiekem een haaltje van zijn stickie geeft, een slok van zijn biertje. Het is altijd een avontuur als jullie samen zijn. Hij durft en doet dingen waar jij in je jongensbedje alleen maar van droomt. En voor de tienermeisjes: jullie zijn heimelijk verliefd op jullie neef. Daarom hangen er posters van hem op jullie zolderkamertjes. Een killerbody onder dat smetteloze tuxedoshirt; jullie hebben dat allemaal al lang gedeeld op Tiktok.

Voor moeders is de neef oud genoeg om een beschuitje mee te eten. Leuke brutale kop en tegelijkertijd heeft hij ook iets schattigs over zich. Om op te vreten. En hoewel de oude man met zijn uitgezakte lijf zich bij lange na niet kan meten met deze godheid, is de neef de katalysator van alle avonturen die deze veertiger van z’n lang zal ze leven nooit zal beleven. De vrouwen, de auto’s, een potje schieten. Even twee uur verstand op nul, op reis in een fantasie; het ultieme Bond-gevoel.

Het is natuurlijk mijn eigen Bond-fantasie dat het met deze insteek allemaal wel goed komt. Hij zou ook best wat zuiniger aan kunnen doen. In een film die leunt op het verhaal in plaats van op de stunts en locaties in alle uithoeken van onze aardkloot. Een art-house Bond. Die echt niet iedere twee jaar zijn kunstje hoeft te komen vertonen; eens in de vier/vijf is snel genoeg. Zodat de filmmakers tijd en geld steken in de ontwikkeling van het beste verhaal. Het zal een kolfje naar Barbara Broccoli’s hand zijn, dus waarom niet?

Daar is James Bond, met de beste wil van de wereld, niet voor opgericht. Bond is vermaak. Escapisme. Het is het succes van de geheim agent uit de jaren 60 dat hij toegang kreeg tot een uitgeholde vulkaan. Totaal absurd natuurlijk, maar het was de heren Saltzman en Broccoli (en Adam) maar mooi wel gelukt een dergelijk extravagant decor uit de grond te stampen, in een omvang zoals niemand ooit op het witte doek had gezien.

Moet deze luxe daarom, film in film uit, tentoongespreid blijven worden? Na zestig jaar weten we inmiddels toch wel waartoe 007 in staat is? Dat is nu juist waarom die oude mannen naar James Bond toe blijven gaan. Er is er maar één die dat te bieden heeft, de complete mix van ouderwets avontuur en escapisme.

James Bond komt heus wel weer terug, want die superhelden beginnen onderhand ook de keel uit te hangen. Maar heb geduld. De noodzaak om het snel te doen is er niet. Want behalve die oude mannen zit momenteel niemand op hem te wachten…