Een onbetrouwbaar geheugen

De tv-premières van James Bond

James Bond is op tv niet meer weg te denken. Met een reeks van meer dan twintig uit te zenden films, is er iedere week wel ergens op SBS, RTL, ZDF of Rai Uno een Bond-film te zien. Maar er was een tijd dat films op televisie een unicum waren.

Hoewel films in de tv-programmering verboden zijn om te kijken, is het bij veel liefhebbers van 007 natuurlijk wel met een Bond-film op tv begonnen. Zo ook bij mij.

Mijn eerste Bond-film kan ik mij niet meer goed herinneren, maar ik weet bijna zeker dat dit Thunderball moet zijn geweest, ergens halverwege de jaren tachtig bij de KRO. Dat ik die film als eerste bestempel, moet te maken hebben met de tweede keer dat ik hem zag — deze kwam mij namelijk bekend voor.

...Mijn geheugen blijkt echter één grote leugen — niet zozeer wat de film betreft, maar wel de datum en de omroep. Nergens in de jaren tachtig is er namelijk een Bond-film vertoond op de Nederlandse televisie.

De eerste keer dat een Bond-avontuur in ons land op het tv-scherm verscheen, was op de dag af 14 februari 1990. En niet, zoals wellicht te verwachten, Dr. No. Nee, de eerste Bond-film op de Nederlandse buis was het buiten Eon Productions om geproduceerde Never Say Never Again. Op Nederland 2 bij Veronica, niet bij de KRO.

De KRO heeft nooit een Bond-film uitgezonden. Het kleine aantal Bond-films dat bij de publieke zenders werd vertoond, beperkte zich tot de omroepen AVRO en Veronica. De eerste keer dat een reeks Bond-films werd uitgezonden was pas in oktober 1991. Dik anderhalf jaar na de eerste vertoning van Never Say Never Again.

De Telegraaf, 5 oktober 1991

Nu lijkt het mij sterk dat ik de tweede tv-vertoning van Thunderball (op 23 oktober 1993) verwar met diens remake Never Say Never Again (voor de eerste keer op 14 februari 1990 en daarna nog eens op 29 maart 1991 op tv). Als ik terugdenk aan mijn vroegste James Bond-ervaring, zie ik Domino aan een schildpad hangen, deinend op de onderwatertonen van John Barry. Maar het zou dus zomaar kunnen dat ik Never Say Never Again tijdens de eerste of tweede vertoning als eerste zag, wat weer verklaart waarom ik mijn eerste Bond-film niet meer herinner; de remake van Thunderball mist namelijk dat pure Bond-gevoel.

De Telegraaf, 4 januari 1992

Wat mij ook is opgevallen bij mijn zoektocht naar de James Bond-tv-premières, zijn de Bond-films van Roger Moore, die naar mijn weten direct volgden op de films die de AVRO uitzond met Connery. Ergens in een flits herinner ik mij Ivanhoe op ski's. Werkelijk onbestaanbaar. Er was maar één James Bond en dat was Connery. Uit die tv.

Ook dit blijkt onjuist te zijn opgeslagen in mijn onbetrouwbare geheugen. Ik weet namelijk zeker (voor zover dat zeker is) dat ik Live and Let Die heb gezien tijdens de Meimaand Filmmaand van Veronica (21 mei 1992), en die film vond ik hartstikke leuk! Toevallig is dat in dezelfde periode geweest als de Bond-serie van de AVRO. Dat was van Dr. No tot en met Diamonds Are Forever plus voor de derde maal Never Say Never Again. Iedere eerste zaterdag van de maand zond de AVRO een Bond-film uit, behalve in mei, maar toen hadden we dus Live and Let Die op Veronica.

Zo wil het dus dat de eerste Bond-film pas in 1990 op de Nederlandse tv werd uitgezonden. Begonnen met Never Say Never Again in de winter van dat jaar, met als tweede vertoning nogmaals diezelfde film in de lente van 1991 en vervolgens Dr. No in de herfst van datzelfde jaar.

Limburgs Dagblad, 29 juni 1991

Nadat de AVRO alle zeven Connery's en OHMSS had vertoond, en Veronica eenmalig Live and Let Die, vervolgde RTL 4 in november met The Man with the Golden Gun. De zender had de uitzendrechten van alle volgende Bond-films weten te bemachtigen en begon de reeks tegen het eind van het jaar.

Maar na The Spy Who Loved Me begin december bleef het stil. Pas in augustus 1993 werd Moonraker voor het eerst vertoond. Ik weet honderd procent zeker dat ik die gezien heb, ik moest met mijn zusje namelijk nog zo gniffelen om die producent die vernoemd was naar een groente. Het was de eerste keer dat zijn naam mij opviel.

Weer een zomer later (de AVRO had in de herfst van 1993 tot mijn grote genoegen de Connery-reeks er nog eens doorheen gejaagd, waarbij ik de eerder gemiste delen gezien moet hebben), zond RTL de laatste vijf delen uit. Mijn opa lag op dat moment op sterven en de nieuwe 007's waren een welkome afleiding.

De Telegraaf, 8 september 1992

A View to a Kill hadden we thuis als enige film al eens gehuurd, na ons bezoek aan Parijs een jaar (of twee jaar) daarvoor. Octopussy dacht ik ook eerder gezien te hebben, maar verwarde ik met The Spy Who Loved Me, want in eerstgenoemde film komt geen Jaws voor.

The Living Daylights was de eerste Bond na het overlijden van mijn opa (A View to a Kill werd de laatste film die hij zag). Hoewel een film door een aangrijpende gebeurtenis een negatief stempel kan krijgen, is dat bij Daylights niet gebeurd. Licence to Kill die week daarop herinner ik mij als bijzonder spannend en vooral heel lang.

Of ik de tv-première van GoldenEye in september 1999 nog heb gezien, betwijfel ik. Volgens mij was ik toen al niet meer afhankelijk van films op tv. Toen Tomorrow Never Dies voor het eerst werd uitgezonden in mei 2001, had ik de serie net compleet op dvd.

Naar mijn idee was ik altijd al veel langer fan van James Bond, sinds de jaren tachtig. Maar dat kan dus helemaal niet. Dat ik de films gezien zou hebben op een buitenlandse zender (Duitsland zond Bond al langer uit) is uitgesloten. We hadden geen kabel.

Nieuwsblad van het Noorden, 28 december1984

In december 1991 werd ik op 13-jarige leeftijd bij een ernstig verkeersongeluk bijna doodgereden. Dat ik het ongeluk heb overleefd, mag een wonder heten. Maar wat mij nog het meest bevreemdt, is dat ik op dat moment waarschijnlijk nog nooit van James Bond had gehoord. Als Thunderball in januari 1992 mijn eerste Bond-film is geweest, was het licht uitgegaan zonder dat ik ooit kennis had gemaakt met 007 (en hadden jullie nu al 5 minuten naar een blanco pagina zitten staren).

Speciaal voor de geschiedenisboeken, de tv-premières van de James Bond-films in Nederland:

• Dr. No (1962)
  5 oktober 1991 (Ned.1, AVRO)


• From Russia with Love (1963)
  2 november 1991 (Ned.1, AVRO)


• Goldfinger (1964)
  7 december 1991 (Ned.1, AVRO)


• Thunderball (1965)
  4 januari 1992 (Ned.1, AVRO)


• You Only Live Twice (1967)
  1 februari 1992 (Ned.1, AVRO)
  


• On Her Majesty’s Secret Service (1969)
  7 maart 1992 (Ned.1, AVRO)


• Diamonds Are Forever (1971)
  4 april 1992 (Ned.1, AVRO)


• Live and Let Die (1973)
  21 mei 1992 (Ned.2, Veronica)


• The Man with the Golden Gun (1974)
  18 november 1992 (RTL 4)


• The Spy Who Loved Me (1977)
  2 december 1992 (RTL 4)


• Moonraker (1979)
  28 augustus 1993 (RTL 4)


• For Your Eyes Only (1981)
  27 augustus 1994 (RTL 4)


• Octopussy (1983)
  3 september 1994 (RTL 4)


• Never Say Never Again (1983)
  14 februari 1990 (Ned.2, Veronica)


• A View to a Kill (1985)
  10 september 1994 (RTL 4)


• The Living Daylights (1987)
  17 september 1994 (RTL 4)


• Licence to Kill (1989)
  24 september 1994 (RTL 4)


• GoldenEye (1995)
  7 september 1999 (SBS 6)


• Tomorrow Never Dies (1997)
  1 mei 2001 (V8)


• The World Is Not Enough (1999)
  25 november 2002 (SBS 6)


• Die Another Day (2002)
  14 mei 2005 (SBS 6)


• Casino Royale (2006)
  13 april 2009 (SBS 6)


• Quantum of Solace (2008)
  29 maart 2010 (SBS 6)


• Skyfall (2012)
  3 januari 2015 (RTL 4)


• Spectre (2015)
  9 oktober 2021 (RTL 7)

The Spy Who Inspired 007

Nieuw boek over de échte James Bond

Op een koele avond in augustus 1941 zorgt een jonge Servische playboy voor oproer als hij in een casino in Portugal zijn tegenstander vernedert met een exorbitant hoge inzet tijdens een kaartspelletje. De Serviër is een Britse dubbelspion en het geld, dat hij net van de Duitsers heeft gestolen, is eigendom van de Britten. Een van de aanwezigen die met gespannen interesse toekijkt, is de dan nog onbekende Ian Fleming.

De Britse dubbelspion was Dusko Popov. Als puber werd hij in Londen van school gestuurd. Jaren later zou hij worden gearresteerd en verbannen uit Duitsland omdat hij denigrerende opmerkingen had gemaakt over het Derde Rijk. Toen de Tweede Wereldoorlog losbarstte werd de playboy een spion die uiteindelijk drie gevaarlijke grootheden diende: de Abwehr, de MI5 en MI6 en de FBI. Zijn driedubbele spionnenstatus leverde hem de bijnaam 'Tricycle', driewieler, op.

Op 10 augustus 1941 stuurden de Duitsers Popov naar de Verenigde Staten om een spionnennetwerk op te zetten en om informatie te verzamelen over Pearl Harbor. FBI-baas J. Edgar Hoover ontmaskert Popov als dubbelspion. De Britten, die Popov nog wanhopig hard nodig hebben om de Duitsers valse informatie over D-Day te geven, verzekeren hem dat teruggaan naar het hoofdkantoor van de Duitse geheime dienst in Lissabon nu extra gevaarlijk is. Popov keert toch terug naar het hol van de leeuw... 

Agent Tricycle: Dusko Popov is het verhaal van een man verwikkeld in spionage, doodslag en moordenaars, die intussen talloze vrouwen versierde — onder wie een Hollywoodsterretje. Het is een verhaal van misleiding en verleiding, vaderlandsliefde en koelbloedige moed. Het is het verhaal van Dusko Popov: de extraordinaire playboy op wie schrijver Ian Fleming zijn wereldberoemde James Bond baseerde.

Auteur Larry Loftis is advocaat en adjunct-hoogleraar rechten. Zijn juridische artikelen werden in verschillende vooraanstaande Amerikaanse tijdschriften gepubliceerd. Loftis wordt geroemd om zijn schrijfstijl. Door schrijftechnieken toe te passen die worden gebruikt bij het schrijven van fictie, lezen zijn non-fictieverhalen als moderne thrillers.

Agent Tricycle: Dusko Popov is de vertaling van Into the Lion's Mouth van Larry Loftis. Het boek verschijnt op 15 augustus bij BBNC Uitgevers en kost € 24,99.

Bond-girls in nieuwe Twin Peaks

Bond-girls Monica Bellucci (Spectre) en Bérénice Marlohe (Skyfall) doen mee in de nieuwe Twin Peaks. Dat valt te lezen in een onlangs gepubliceerde castlijst van de Amerikaanse cultserie.

De lijst is te vinden is op de website van Empire en telt 217 namen, onder wie ook oud-castlid van de serie Everett McGill, die Ed Killifer speelde in Licence to Kill (1989).

Bijna alle nog levende (en dat zijn de meesten) oudgedienden uit de jaren negentig, zijn weer van de partij. Zo ook de Nederlandse reus Carel Struycken. Opvallende afwezigen zijn Michael Ontkean (Sheriff Truman) en de dwerg Michael J. Anderson.

De nieuwe afleveringen van Twin Peaks moeten volgend jaar te zien zijn op Showtime. Een exacte datum is nog niet bekendgemaakt.

Fiennes zet vraagtekens bij terugkeer als M

Hoewel er over Bond 25 niet meer bekend is dan de aankondiging aan het eind van Spectre — 'James Bond will return' — is Ralph Fiennes niet zeker van zijn terugkeer als M in het volgende Bond-avontuur.

Ralph Fiennes als M in Spectre (2015)

De Britse acteur heeft een contract voor drie films. Na zijn optredens in Skyfall (2012) en Spectre (2015) betekent dat dus nog in ieder geval één Bond-film, zou je zeggen. Maar Fiennes is daar allerminst zeker van.

Als Daniel Craig voor een volgende Bond-film tekent, dan verwacht Fiennes dat hij ook weer van de partij zal zijn, zegt hij tegen Den of Geek. "En als hij het niet doet, dan wacht ik gewoon af welke kant de filmmakers op willen gaan." Ergo, Fiennes vindt een terugkeer zonder Craig niet vanzelfsprekend.

Als Mallory in Skyfall (2012)

Uiteraard weet hij ook wel dat Judi Dench de M van twee James Bonds is geweest (Brosnan en Craig). Datzelfde geldt voor voorganger Robert Brown (Moore en Dalton) en Bernard Lee had er zelfs drie (Connery, Lazenby en Moore). Wat dat betreft hoeft een nieuwe Bond geen roet voor hem in het eten te gooien.

Over de terugkeer van Daniel Craig wordt momenteel enkel gespeculeerd. Persoonlijk verwacht ik dat hij er nog wel eentje gaat doen.

Nu eerst maar eens een nieuwe partner voor MGM binnen zien te halen, en dan als de wiedeweerga aan Bond 25 gaan sleutelen!

Guy Hamilton (93) overleden

Regisseur van vier Bond-klassiekers

Viervoudig Bond-regisseur Guy Hamilton is overleden. Dat meldt onder meer The Guardian vandaag. Hamilton was verantwoordelijk voor twee van Sean Connery's meest succesvolle Bond-films: Goldfinger (1964) en Diamonds Are Forever (1971). Ook wist hij met succes een nieuwe James Bond te introduceren: Roger Moore in Live and Let Die (1973) en The Man with the Golden Gun (1974).

De in 1922 in Parijs geboren Hamilton stond bekend als de James Bond-regisseur die vooral plezier wilde maken. Dat lukt hem met verve met Goldfinger, de eerste James Bond-film die de status van blockbuster bereikte. Deze derde Bond werd het gouden ei van de reeks, de blauwdruk voor zowat alle vervolgfilms. Alles klopte aan die film: humor, vaart, gadgets, een über coole Bond, de schurk, zijn handlanger, tal van iconische scènes.

Guy Hamilton regisseert Sean Connery en Shirley Eaton op de set van Goldfinger

Aanwijzingen voor Honor Blackman

Met Connery op de set van Goldfinger

Do you expect me to talk?

Hamilton werd vriendelijk verzocht datzelfde trucje nogmaals over te doen, nadat On Her Majesty's Secret Service (1969) met George Lazenby als minder gelukt werd beschouwd. Gert Fröbe als Goldfingers tweelingbroer, die het nu voorzien had op diamanten in plaats van goud, zou terugkeren, evenals Mr. Bond Sean Connery himself voor een recordbedrag van 1,25 miljoen dollar.

Guy Hamilton met Sean Connery op locatie in Amsterdam voor Diamonds Are Forever

Hamilton regisseert Denise Perrier en Sean Connery in de pre-titles van Diamonds

Dat idee van die tweelingbroer werd geschrapt, daarvoor in de plaats werd een droom van producent Cubby Broccoli tot uitgangspunt verwerkt. Broccoli had gedroomd dat hij op het kantoor van zijn goede vriend (de filmmaker, aviator, kluizenaar) Howard Hughes belandde, maar in plaats van Hughes zat daar een volstrekte vreemdeling. Terwijl beneden alles doorging, werd het imperium van Hughes in werkelijkheid bestuurd door iemand anders.

Op locatie met Connery en Jill St. John in Las Vegas

Opnieuw slaagde Hamilton erin met dit idee een amusante Bond-film te maken, maar waar het bij Goldfinger allemaal in balans was, liep het bij Diamonds Are Forever nogal mank. De humor voerde de boventoon. Soms geslaagd, zoals de heerlijke paljassen Wint en Kidd, maar dan weer tenenkrommend, zoals een travestiete Blofeld!

Toch ging de film erin als koek. Het publiek smulde van de eenmalige terugkeer van Connery en de opmaat was gemaakt voor nog meer kolder met Roger Moore.

Guy Hamilton, met achter zich Roger Moore, tussen de opnames door voor Live and Let Die

Op locatie in New Orleans

Was het met George Lazenby eerder niet gelukt een nieuwe Bond te introduceren, met Roger Moore lukte dat wel. Het geheim: laat hem in niets lijken op zijn voorganger. Dus droeg deze 007 geen tuxedo net als Connery, rookte hij geen sigaretten maar sigaren, dronk hij geen wodka martini's maar bourbon.

Met Live and Let Die bewees Roger Moore de juiste man op de juiste plaats te zijn. De komieke weg die de filmmakers, met Hamilton voorop, met Diamonds waren ingeslagen, paste de nieuwe Bond als een handschoen. Het vervolg, The Man with the Golden Gun, dat in rap tempo een jaar later verscheen, was van hetzelfde laken een pak.

Met Roger Moore in de wateren van Phuket

Te midden van Christopher Lee, Cubby Broccoli, Britt Ekland en Roger Moore

Karateles voor Roger Moore

Guy Hamilton had James Bond opnieuw op de kaart gezet en aangetoond dat 007 ook zonder Sean Connery levensvatbaar was. Met uiteindelijk een recordaantal van zeven Bond-films op zijn naam heeft Roger Moore dat ruimschoots beaamd.

Naast James Bond regisseerde Hamilton nog een kleine twintig films gedurende de jaren 50, 60, 70 en 80. Waaronder Funeral in Berlin (1966), Battle of Britain (1969) en Force 10 from Navarone (1978).

De viervoudig Bond-regisseur overleed gisteren in zijn woning op Mallorca. Guy Hamilton is 93 jaar geworden.

Literair agent Ian Fleming overleden

Peter Janson-Smith werd 93 jaar

De man die verantwoordelijk was voor het internationale succes van de literaire James Bond, is overleden. Dat schrijft onder meer Bond-auteur Raymond Benson op zijn Facebook-pagina.

Peter Janson-Smith ontving halverwege de jaren 50 een telefoontje van Ian Fleming. De auteur had op dat moment bij Jonathan Cape een aantal Bond-boeken uitgegeven die prima liepen in Engeland. Alleen internationaal gezien deed James Bond maar weinig. Hoewel Fleming zijn geheim agent erg Brits vond, zag hij voor Bond ook toekomst in Amerika.

Tijdens een diner had Fleming van auteur Eric Ambler gehoord dat Janson-Smith hem een fortuin had opgeleverd door de rechten van zijn boeken in de Verenigde Staten te verkopen. Janson-Smith kreeg van Fleming alle rechten om James Bond internationaal aan de man te brengen.

Echter de eerste internationale deal die Janson-Smith sloot, was met de Nederlandse uitgever A.W. Bruna. Die de James Bond-boekjes decennia lang in diverse uitgaven heeft uitgebracht in de Zwarte Beertjes-reeks. Vanaf For Your Eyes Only (1960) nam Janson-Smith ook de zaken voor Engeland waar en handelde zo wereldwijd in James Bond.

Janson-Smith werd uiteindelijk voorzitter van Glidrose Productions (nu Ian Fleming Publications geheten), de uitgever die na Jonathan Cape de Bond-boeken uitbracht. Onder zijn leiding werd na Flemings dood in 1964 de literaire James Bond voorzichtig voortgezet. Eerst met Colonel Sun (1968), dat Kingsley Amis onder het pseudoniem Robert Markham schreef.

Ook de novelisaties van de films The Spy Who Loved Me (1977) en Moonraker (1979) door scenarioschrijver Christopher Wood werden door Janson-Smith geïnitieerd.

Met de aanstelling van John Gardner begin jaren 80, lukte het pas om de James Bond-boeken met regelmaat weer nieuw leven in te blazen. Licence Renewed (Vergunning verlengd, 1981) werd de eerste in een langlopende serie, waartoe ook de novelisaties van Licence to Kill (1989) en GoldenEye (1995) behoren.

John Gardner met volgens hem de favoriete Bond-auto: de Saab 900 Turbo

Na Gardner nam Raymond Benson het stokje over met Zero Minus Ten (Zero min tien, 1997). Naast zijn zes Bond-boeken, verzorgde Benson ook de novelisaties van de laatste drie Pierce Brosnan-films.

Raymond Benson met Peter Janson-Smith

De voortzetting van de literaire James Bond loopt tot vandaag de dag, met de laatste editie Trigger Mortis van Anthony Horowitz uit 2015 en de voortzetting van de Young Bond-reeks van Steve Cole.

Op 87-jarige leeftijd vond Janson-Smith het mooi geweest en trad hij enkel nog op als adviseur. Sinds 1985 was hij getrouwd met zijn derde vrouw Lili Pohlmann, de weduwe van Eric Pohlmann, de stem van Blofeld in From Russia with Love (1963) en Thunderball (1965). Peter Janson-Smith is 93 jaar geworden.

Fleming Walk Celebration

Op 28 mei, de 108e geboortedag van Ian Fleming, vindt in Londen een speciale wandeling plaats die in het teken staat van de geestelijk vader van James Bond.

De Ian Fleming Birthday Walk & Celebration voert langs belangrijke locaties uit Flemings leven. Zoals zijn kantoor aan Fleet Street, de Midland Bank die model stond voor de goudroof uit Goldfinger (1959) en diverse locaties waar Fleming werkte voor onder meer Reuters en Sunday Times.

Bij het evenement zullen ook een aantal speciale gasten aanwezig zijn, zoals Jon Lys Turner, de biograaf van Richard Chopping (je weet wel, die de beroemde covers van de Bond-boeken maakte), acteur Michael Chance die Fleming onlangs speelde op toneel, en onze eigen Remmert van Braam van James Bond Lifestyle.

De gelimiteerde tickets zijn nu te koop. Ga voor meer informatie naar Literary 007.

De Q Factor

Hannover Messe Challenge

Op maandag 25 april beleven ruim 300 scholieren uit Twente een onvergetelijke inspiratiedag op de Hannover Messe, de grootste innovatie- en technologiebeurs van Europa.

De Universiteit Twente organiseert in samenwerking met TechYourFuture, Scienceguide.nl, Saxion en verschillende partners een uniek programma voor leerlingen van 5/6 VWO en 4/5 HAVO.

De leerlingen gaan in groepjes aan de slag met een opdracht waarin Q uit de James Bond-films de hoofdrol speelt. Leerlingen gaan op de Hannover Messe op zoek naar de Q Factor.

In het kort: de leerlingen gaan aan de hand van het lesmateriaal op zoek naar twee aansprekende innovaties, beschrijven deze en creëren zelf een nieuw product door deze innovaties met elkaar te verbinden. De groep met de beste oplossing kan een mooie prijs in de wacht slepen.

De laatste Bond-film Spectre bekijken de leerlingen op weg naar Hannover in de bus. Bij de film horen kijkopdrachten.

TechYourFuture, het expertise centrum voor wetenschap en technologie, heeft het lesmateriaal geschreven.